DE GROENE AMSTERDAMMER OPGERICHT 1877 Redactie en Administratie : Keizersgracht 355, Amsterdam-C. Tel. 37964. Abonnement f. 10.?per jaar. Postrekening: 72880. Gem. Giro G 1000. Abonnementen kunnen met elk nummer ingaan, doch alleen tegen het einde van een jaargang, na opzegging vóór l December, worden beëindigd. 2 SEPT. 1939 Dekt Londen de schade*? Donderdagmiddag. TOEN wij, einde vorige week, den toestand analyseerden, meenden wij dat er reden was om aan te nemen, dat de oorlog die als een Damocleszwaard boven de geheele wereld hing, afgewend zou worden; voorts, dat de prijs die men daarvoor zou moeten betalen, bestaan zou in het volledig toe geven van Polen aan de Duitsche eischen. Wanneer men thans, zeven dagen later, opnieuw de balans opmaakt, komt men tot deze conclusie: behoudens een plotselinge, dramatische wending in den toestand, is het waarschijnlijk dat de ontleding van de situatie, zooals deze hier vorige week werd gegeven, op het eerste punt juist en op het tweede punt slechts zeer gedeeltelijk juist is geweest. Bewogen dagen liggen achter den rug. Zij werden gekenmerkt door een ontzaglijke toe neming van het aantal militaire maatregelen in de verschillende landen, tegelijk door de drukke onder handelingen die tusschen Londen en Berlijn over de beslechting van het Duitsch-Poolsch geschil zijn gevoerd. Op deze onderhandelingen heeft zich aller aandacht geconcentreerd. Zoowel Daladier als Chamberlain hebben zich in hun redevoeringen min of meer garant gesteld tegen over Duitschland, dat zij Polen tot toegeven zullen bewegen. De vraag is slechts, welke prijs van Polen gevorderd zal worden. Danzig en een weg door den Poolschen Corridor is op het oogenblik wel het minste waarmee Hitler genoegen zal nemen. Of Polen echter daarin zal toestemmen, is voors hands zeer de vraag. Zijn echter de drie mogend heden het er informeel over eens, welke eischen van Hitler niet onredelijk zijn, dan wordt de situatie van het land even moeilijk als vorig jaar die van Tsjecho-Slowakije was. Maar Smigly-Rydz is roekeloozer dan Benesj ! Desondanks is het zeker niet onwaarschijnlijk dat Hitler op zijn minst Danzig in de wacht zal sleepen. Een poover resultaat, als het er bij blijft. Van daar dat Engeland zichtbaar poogt, de aandacht van den Führer" van Polen af te leiden en te richten op de grootere successen die hij met wat toegeefelijkheid op internationaal gebied kan ver krijgen. De schade die Hitler wellicht met zijn Poolsche plannen leidt, wil Engeland, om redenen die verderop ter sprake komen, gaarne dekken. BELANGRIJK is dat met dat al op het oogen blik het prestige van Duitschland een aanzien lijken knak heeft gekregen. Het Derde Rijk toont op het oogenblik niet de onoverwinnelijke onstuimigheid waarop het zelf placht te pochen en waarmee het zijn tegenstanders gewoon was te intimideeren. Een feit van niet te onderschatten beteekenis ! Men kan deze beteekenis echter licht overschatten ! De overeenkomst van Nyon was indertijd ook een ernstige nederlaag voor Italië, en republikeinsch Spanje heeft den strijd toch verloren. De zegepraal die Duitschland op dit oogenblik nog niet behaald heeft, heeft het zeker niet in het gewenschte tempo in de wacht gesleept. Dat beduidt echter nog niet dat de democraten zich thans met optimistische beschouwingen in slaap mogen wiegen. Een volk van tegen de negentig millioen inwoners, met de grootste industrieele productie ter wereld, blijft, indien het de hegemonie wil veroveren, een gevaar, zulks te meer, nu het in de gelegenheid komt, op een van zijn nabuur staten grooteren druk uit te oefenen. Wij bedoelen Polen, dat tenslotte op de een of andere wijze het kind van de rekening moet worden. In een artikel, getiteld Gepoker om Polen" is op 20 Mei j.l. in dit blad betoogd dat Polen uit angst om aan Duitschland toe te geven en uit angst om daartegen bij de Sowjet-Unie de noodzakelijke steun te zoeken, tenslotte in een moeilijk parket zou ge raken. Zoo heeft de situatie zich inderdaad ontwik keld, 's Lands lot ligt daardoor in handen van Lon den en Parijs. En Londen en Parijs willen niet dat ? Hitler met leege handen voor zijn volk komt te staan. Teneinde den vrede te verzekeren, willen zij hem gaarne ten opzichte van Polen eenigszins ter wille zijn, zij het ook waarschijnlijk niet in die mate die wij verwacht hadden. Dat Hitler met een geringer succes genoegen zal moeten nemen en zelfs in een netelige situatie dreigde te komen, is, behalve aan Engeland's onwrikbaar besluit, Polen in geval van oorlog te steunen, te danken geweest aan de merkwaardige verrassingen die Moskou Berlijn heeft bereid. WIJ blijven van meening dat een eensgezind en hecht Vredesfront waaraan ook de SowjetUnie volledige medewerking verleende, niet over Poolsche concessies aan Duitschland had behoeven te delibereeren. De Sowjet-Unie heeft het Duitsche pact bekendgemaakt op het oogenblik dat Hitler's eischen wereldkundig waren geworden. Zij is, met andere woorden, mede aansprakelijk voor iedere overwinning, hoe klein ook, die Hitler weet te be halen. Meer echter mag men haar, althans op het oogenblik, niet ten laste leggen. Onder den eersten indruk van de teleurstelling die Ribbentrop's kort maar krachtig bezoek aan Moskou te Londen en Parijs verwekte, meende men elders in niet-officieele kringen dat Hitler en Stalin tezamen het plan tot de verdeeling van Polen bekokstoofd hadden. Officieele kringen bewaarden echter een merkwaardig stilzwijgen dat met de alom geuite beschuldiging van lafhartig verraad, gericht aan het adres van Moskou, niet in overeenstemming was. Maarschalk Worosjilow noemde een Engelsch journalist die van het deelingsplan had gerept, ronduit een leugenaar", zijn verklaring een leu gen" en het blad dat haar had afgedrukt (de sociaaldemocratische Daily Herald) een lasterblad". Er waren naast deze onvriendelijke woorden ook feiten die het Russisch verraad" niet zoo evident maakten als men eerst had gedacht. Immers, de ratificatie van het verdrag (waarzonder het een doode letter zou blijven) liet lang op zich wachten. Het Presidium van den oppersten Sowjet dat deze ratificatie moest voltrekken, kwam wel bijeen, evenals de Sowjet zelf, maar had meer aandacht voor de landbouw-belastingwetgeving dan voor de bekrachtiging van een tractaat waarop men in Berlijn met smart zat te wachten. Bovendien wijdde Tass, het Russische telegraaf-agantschap, bijzon der veel aandacht aan het bezoek dat een Poolsche agrarische delegatie aan Moskou bracht. Tenslotte werden de Russische garnizoenen aan de westelijke grens versterkt met het oog de op mogelijkheid van allerlei verrassingen." Vraagt men zich af, wat dit alles beteekent, dan verliest de veronderstelling dat de Sowjet-Unie zich internationaal door bezetting van Poolsch grond gebied wil compromitteeren, aan waarschijnlijkheid, en dan heeft het er meer van dat Von Ribbentrop te Moskou te hooren heeft gekregen hoe ver Duitsch land volgens de Sowjet-Unie met zijn overwinning mag gaan; in elk geval niet zoover dat het Duitsche en Russische grondgebied elkaar raken, en de Duitsche regeering de gelegenheid krijgt, over het geheele Poolsche land in allerijl een net van onmis bare strategische wegen te spreiden. De Sowjet-Unie heeft dus Polen's dreigende ne derlaag niet weten te verijdelen. Zij heeft echter wel Duitschland weten te verleiden, een pact af te slui ten waarvan het de vraag is of het meer voordeelen dan nadeelen zal opleveren. Het groote voordeel waarop de Duitschers gehoopt hadden (volledige verwarring in het Westen) is uitgebleven; de andere voordeelen (dekking van de Oostgrens) laten op zich wachten tot de ratificatie een feit is. En de na deelen zijn prompt gebleken: door den wensch te uiten, met de Sowjet-Unie samen te gaan, heeft het Derde Rijk Japan van zich verwijderd en gedreven in een isolation" die verre van splendid" is, heeft het in Spanje de anti-Duitsche, reactionaire kringen een wapen in de hand geduwd, en heeft het tenslotte een groot deel verspeeld van de heimelijke sympa thie waarop het zich in hoogere kringen te Parijs en Londen mocht verheugen. Deze drie gevolgen zijn van groote, hoewel misschien niet van blijvende beteekenis. DEN toestand als geheel nogmaals overziende, is er naar het ons voorkomt voor het eerst na zeer langen tijd eenige reden tot gematigd op timisme. Optimisme, in de eerste plaats, wat het probleem oorlog-of-vrede betreft. Het groote verschil ten slotte tusschen de situatie in 1914 en die in 1939 is geweest, dat er in 1914 twee mogendheden (Rusland en Duitschland) waren die een wereldoorlog wenschten en twee andere (Frankrijk en Oostenrijk-Hongarije) die er niet geheel afkeerig van waren, terwijl in de spannende, soms adembenemende dagen die achter ons liggen, overduidelijk gebleken is dat geen der mogendheden den algemeenen oorlog wenscht, laat staan aandurft. Dat de volkeren algemeen den wereldbrand verafschuwen, kan men opmaken uit het teekenende feit dat nergens n soldaat op weg naar de grenzen met bloemen is bestrooid. Er is daarom plaats voor de opvatting dat wanneer de huidige crisis te boven is gekomen. wat nog wel eenigen tijd zal duren de tweede wereldoorlog voor langen tijd, waarschijn lijk voor jaren is afgewend. De internationale ont spanning die in de lucht hangt, kan de basis worden voor een economische opleving, sterker dan de wereld wellicht ooit heeft gekend. Overal zijn de koersen ver ten achter bij de bedrijvigheids-indices die in het afgeloopen jaar reeds belangrijk zijn gestegen. De terugkeer van het internationale vertrouwen kan een hoogconjunctuur ontketenen waarvoor in alle landen, met name in de Vereenigde Staten, de fac toren in ruime mate aanwezig zijn. Voorloopig is dat niet meer dan een mogelijkheid. De Engelsche regeering poogt deze mogelijkheid te verwezenlijken. Hoe eerder, hoe liever wil zij een algemeene overeenkomst, ook met Duitschland, tot stand brengen die het genoemde vertrouwen bevor dert en haar de gelegenheid biedt, het tempo der herbewapening te verminderen. Hier ligt Duitschland's kans. Het in verhouding nietige succes im mers, dat (naar alle waarschijnlijkheid) de nationaalsocialisten ditmaal behalen, zal, naar wij ver moeden, hun agressiviteit niet verkleinen, maar vergrpoten. Zij zullen pogen, een volgend maal de gemaafite fouten te vermijden. Zij zullen hun ex pansie voortzetten langs de lijn van den minsten weerstand die op het oogenblik in Zuid-Oostelijke richting wijst. Te veronderstellen, dat het Derde Rijk van zijn plannen tot verovering van de hegemonie in Europa zoo niet in de wereld, afstand heeft gedaan, lijkt ons op zijn zachtst gezegd voorbarig. Waakzaamheid blijft derhalve geboden. Het is daarom ook zaak, toe te zien dat de con cessies die de democratische mogendheden in ruil voor Duitsche beloften tot algemeene, internationale samenwerking en verzoening" wenschen te bren gen, niet al te groot zijn. Zij immers zouden het zijn die tezamen met Polen dat ernstig bedreigd zal blijven thans de offers brengen, terwijl Duitschland slechts het brengen van toekomstige offers op zich neemt. En als het Derde Rijk in de ruim zes jaren van zijn onheilvol bestaan en met name ook in de geschiedenis van zijn verhouding met Polen, n ding heeft aangetoond, dan is het wel dit: dat men beter kan bouwen op zand dan op het woord van den Duitschen Führer". L. DE JONG BROCHES imte^ PAG. 3 DE GROENE No. 3248