kiU van se d.i. het blootstellen van het schilderij aan alcoholdampen, die de verpoederde witte vernislaag in halfvloeibaren toestand brengen, waardoor de laag weder! om doorzichtig wordt. i Van de eitempera- en olieverfschilderijen kan de vernis na het regenereeren ook makkelijk geheel verwijderd worden, bij gomessencen-technieken is dit evenwel niet mogelijk. Als voorbeeld noem ik het volgende. Rembrandt gebruikte dikwijls vernisglazuren, d. z. gekleurde vernislagen, waarmede deze meester deelen van het schilderij afstemde; deze glazuren zouden met afnemen van de vernislaag eveneens verwijderd worden en het resultaat is een bedorven schilderij. Het principe van een goed restaurateur is: liever vuil laten dan een téschoon schilderij. i Gaten en scheuren zal hij met kit opvullen in de lokale kleur van de omliggende plaatsen, nooit zal hij een vierkante millimeter van het intacte schil derij overschilderen. Nooit gebruikt hij werkstoffen die niet zonder veel moeite wederom van het gerestaureerde schil derij verwijderd kunnen worden, i Ten slotte zij nog vermeld, dat wanneer^het ver moeden bestaat, dat een schilderij veranderd of overgeschilderd is, dit door middel van de R ntgenfotografie gemakkelijk vastgesteld kan worden. De i Röntgenstralen vermogen het lood en zijne ver bindingen niet of zeer moeilijk te doordringen. De door den ouden gebruikte witte verfstof was steeds het loodwit. Op onze afbeelding links onder is een Rcntgenfoto van een kop, door Titiaan geschilderd te zien. Duidelijk demonstreert deze foto de techniek van den grooten meester. De aanvankelijke withooging is goed te zien b.v. in het oor. De gewone foto er naast laat de afwerking met schaduwglazuren over deze hooging duidelijk herkennen. Ook de latere verandering door den meester in de kraag is inte ressant. JOSEF VERHEVEN e r 11 e n BIJ DE FOTO'S Rechts boven: Een houten paneel wordt ge restaureerd met opgelijmde dwarslatjes. Daar onder: B/azen worden verwijderd door injecties met een mengsel van mastiek en was. Rechts onder: Fragment von Titiaan's portret van een geleerde. Links onder: Ró'ntgenopname von hetzelfde schilderij, waarmede de oude loodwitpartijen duidelijk aan getoond kunnen worden.