.*, k^^^~BI?' i i M Mi ; f l r 5 , 1P . *s^\ Dr. Tuka, de man op den achtergrond Levensloop van een politicus die zijn land wilde bevrijden en het daardoor in onvrijheid heeft gestort... Bratislava, hoofdstad van het onafhankelijk" Slowakije PROFESSOR Bela Tuka, de man die als geen tweede geijverd heeft voor den ondergang der Tsjechoslowaaksche republiek, is een groote, slanke figuur, vroeg verouderd, door een negenjarig verblijf in de gevangenis half blind. Hij ziet er met zijn lange haren als een kunstenaar uit, en heeft een zachte, maar doordringende stem. Dit is de man, die het mogelijk maakte, dat ook van binnen uit de doodelijke stoot gericht werd, waardoor de Duitsche wenschen gemakkelijk en vlug vervuld werden. Tuka werd in Slowakije geboren, maar reeds zijn vader voelde zich Hongaar. In gedachten en levens uitingen was de jonge Tuka dan ook Hongaar. Hij was er van overtuigd, dat slechts de duizend jarige kaste van Hongaarsche landeigenaars in staat was in dit deel van Europa de macht uit te oefenen. Hij studeerde rechten in Budapest, en kreeg, na beëindiging van zijn studie een betrekking als ambtenaar op het hoofdbureau van politie aldaar. Op jeugdigen leeftijd werd hem den leerstoel in het volkerenrecht aan de universiteit van Pees aan geboden, vanwaar hij in 1912 overging naar de nieuwe Hongaarsche hoogeschool van Pozsony, het tegenwoordige Bratislava. Reeds in dien tijd vergat hij zijn Slowaaksche afkomst, zoowel als het feit, dat hij in zijn kinderjaren Slowaaksch gesproken had. Met alle kracht bestreed hij de nationale Slowaaksche aspiraties onder zijn studenten. N A de ineenstorting der Centrale Mogendheden namen de Hongaarsche professoren eenstemmig en beslist stelling tegen de nieuwe orde. Zij vaar digden een oproep uit onder den titel Pro Hungaria" welke ook door professor Tuka onderteekend werd. Toen bij het vredesverdrag van Trianon de grenzen vastgesteld werden, verlieten de professoren zonder uitzondering de stad Pozsony, die van toen af den naam Bratislava, Stad der Slavische Broeders, droeg. Tuka bleef slechts enkele weken in Budapest. Als eenige der hoogleeraren keerde hij naar Slowakije terug, en begon zijn vroegeie leerlingen te organiseeren. Een jaar later was de voor de Slowaaksche nationalisten volkomen onbekende man hoofd redacteur van de Slovak", het voornaamste orgaan van de anti-democratüche en anti-Tsjechische, reactionaire Slowaaksche volkspartij van Hlinka. Professor Tuka haatte de democratie. Het uit de westersche beschaving voortgekomen humanisme van Masaryk en Benesj verafschuwde hij. Hij stond in nauwe betrekking met den jesuït Bangha uit Budapest, den leider van den uiterst rechtschen vleugel der Hongaarsche nationalisten. Tuka ont wierp een regeling voor Slowakije, waarmede de leden van de geheime bonden, werkzaam bij de regeering en in het leger, op de hoogte waren. Hij zond het ontwerp aan pater Hlinka, en werd op grond daarvan kort daarna tot hoofdredacteur van de Slovak" benoemd. Tuka, buitengewoon begaafd, en een bekwaam schrijver, wist hoe hij zijn menschen behandelen &n eens te meer dat over den afloop van den oorlog door Moskou wordt beslist. BIJ de N.V. Martinus Nijhoff in Den Haag ^vertegenwoordiger van den Volkenbonds uitgeverij in Nederland) is kort geleden de Nederlandsche vertaling van het eerste Britsche Witboek over het uitbreken van den oorlog verschenen. Het was voor een kwartje in den boekhandel ver krijgbaar. Het Duitsche Witboek dat kort daarna bij dezelfde firma in vertaling verscheen, kostte maar een dubbeltje. Dit raadsel kan op eenvoudige wijze opgelost worden. Blijkens de factuur heeft de Nederlandsche boekhandel de exemplaren van het Duitsche Witboek namelijk op verzoek van het Duitsche Gezantschap" toegestuurd gekregen. Daaraan was toegevoegd: op afrekening wordt geen prijs gesteld." ' Van bevoegde zijde werd ons verklaard dat deze vorm van propaganda de Duitsche schatkist gauw een bedrag met vier nullen gekost zal hebben. Enfin, alles komt terecht.... ? OORLOGEN hebben dit met kinderen gemeen dat zij een naam moeten hebben. De geschie denis, kent de Punische oorlogen, dsn Dertigjarigen oorlog, den Wereldoorlog. Maar hoe moet de oorlog heeten die thans aan den gang is? In de Londensche News Review, de Engelsche tegenhanger van het Amerikaansche weekblad Time is een fel debat gevoerd over deze question br lante". Het Lagerhuis-lid Nicolson had den oorlog aangeduid als den Tweeden Duitschen Oorlog". De redactie van het genoemde tijdschrift opperde als benamingen: Tweede Wereldoorlog", Europeesche Oorlog", Driejarige Oorlog", Nazi-Oorlog". Voorts werd genoemd: Pamfletten-Oorlog" en (welk een optimist!)?Oorlog van zes maanden". Wij zijn er nog niet, want de naamgeverij werd in het volgend nummer van de News Review voort gezet. Voorgesteld werden: De Plutocratische Oorlog", de Demo-Nazi-Oorlog" (?Demo" als afkorting niet van demonisch, maar van democratie), de Bruine Oorlog", de Dictatoren Oorlog". Teekenender was de benaming : Führieuze Oorlog". Zou het voor de soldaten veel verschil maken hoe de oorlog heet waarin zij ten strijde trekken ? EEN onderwijzeres in een onzer groote plaatsen kreeg kort geleden van een leerling die na enkele dagen afwezigheid weer op school kwam, een briefje dat luidde: Juffrouw Dikkie kwam Maandag ziek uit school. Ik heb hem tot nu toe in bed gehouden. Heelemaal in orde is hij nog niet, maar aangezien hij zoo druk is, stuur ik hem weer. En dat terwijl de klassen al zoo groot zijn. KANTEKLEER moest, hoe hij propaganda moest voeren. Met een gewijde kaars liep hij mee in processies, trouw ging hij ter biecht en naar de communie. Hij verlangde groote offers, en onvoorwaardelijke gehoorzaam heid. Hij organiseerde een ingewikkeld apparaat, dat hij alleen overzag, en waarvoor hij het benoodigde geld uit Hongaarsch-irredentistische bron nen betrok. OP l Januari 1928 schreef Tuka een artikel, Vacuüm Juris", rechtsledigheid, waarin hij de nooit bewezen stelling verkondigde, dat de Nationale Raad der Slowaken, die op 28 October 1918 de vereeniging met de Tsjechen eenstemmig goedkeurde, tegelijkertijd met Praag een geheim verdrag gesloten had. Volgens dit verdrag zouden de Slowaken het recht hebben zich na tien jaar, dus in 1928, opnieuw over dit verbond uit te spreken. Volgens Tuka zou de Tsjechoslowaaksche republiek dus in October 1928 ophouden te bestaan. De overheid besloot in te grijpen. Na een onder zoek van bijna anderhalf jaar kwamen de geheime en onoverzichtelijke werkzaamheden van Tuka aan het licht. Het werd bewezen, dat Tuka geld ontving van een in Weenen bestaand spionnage-bureau, dat geleid werd door Duitsche agenten, dat hij geldzendingen kreeg uit Hongarije, en dat hij voor den herfst van 1928 een grooten militairen coup voorbereidde. Tuka werd wegens hoogverraad en verraad van militaire geheimen tot vijftien jaar tuchthuis ver oordeeld. De Slowaaksche autoriteiten namen eensgezind stelling tegen den veroordeelde, en zelfs pater Hlinka, die niet afkeerig was van theatrale effecten, stiet bij een godsdienstige bijeenkomst Tuka plechtig uit de partij. Toen in den zomer van 1938 de Sudetenduitschers al ver waren gevorderd met hun voorbereidselen, die de republiek zouden doen vallen, werd de in de gevangenis bijna blind ge worden Bela Tuka door Benesj vrijgelaten. Dit was bedoeld als verzoeningsgebaar tegenover de partij van Hlinka, maar het noodlot had toen al zijn loop genomen. Na München nam de grijze onruststoker zijn werk weer op. Hij steunde nu hoofdzakelijk op zijn vroegere leerlingen, op de aanvoerders van zijn onwettig verklaarde studenten-garde, die als Hlinkagarde herrezen wfcS, op Sano Mach, die samen met hem op de beklaagdenbank gezeten had, en nu minister en chef der Hlinkagarde was. Tuka en Mach stonden in nauwe betrekking met de leidende kringen van het Derde Rijk. Zij leidden min of meer alle andere politieke kopstukken, waaronder ook de zwakke, goedgeloovige en on ervaren dr. Tiso. Zij beschikten over ruime g ;ldmiddelen, en gebruikten die waar het noodig was. Dikwijls had de blinde man te Weenen samen komsten met vooraanstaande figuren der NationaalSocialisten, en toen het werk volbracht was, werd de voormalige, wegens verraad veroordeelde ge vangene, met groote eerbewijzen door Hitler ont vangen. Professor Tuka is thans vice-president van Slowakije, en met Sano Mach de eigenlijke politieke leider. De onafhankelijkheid van Slowakije is een klucht geworden, zij het dan een tragische klucht. Slowakije is minder onafhankelijk dan het ooit geweest is. Professor Tuka heeft zijn doel bereikt. (Kompoqnekruq F O Ni N E S «FZOONZm G R O N l N O t N ^X PAG. 7 DE GROENE N». 3254