KANTTEEKENINGEN , De aanslag op Hitler Een kwartier nadat de Führer" vorige week Woensdagavond in den Bürgerbraukeller te M n?cben zijn jaarlijksche redevoering ter herdenking Van den mislukten Novemberputsch in 1923 had (?Nur einer kann siegen, und das sind ', waren de belangrijkste woorden uit zijn luid toegejuichte rede) een kwartier nu nadat hij toet zijn naaste medewerkers het feestlokaal had ? Verlaten, deed zich een hevige ontploffing voor. Het kwam naar beneden op de plaats waar de ?;, Fjïhrer" had staan spreken. Acht menschen ver loren bij deze ramp het leven. * Het spreekt van zelf dat deze aanslag de gemoede ren in binnen- en buitenland in felle beroering bracht. v Van een geheele reeks buitenlandsche staatshoofden ontving de Duitsche Rijkskanselier gelukwenschen .TOOT zijn ontsnapping aan den dood. In het binnen?SJand~werd het onderzoek met kracht aangepakt. Ondanks de enorme activiteit die de politie ontwik kelde, is het tot dusver niet gelukt, den schuldige * op het spoor te komen. Men koestert slechts ver denking". Onnoodig te zeggen dat deze verdenking zich in de eerste plaats richt op den Britschen Geheimen Dienst en op de Joden. De laatsten hebben van den aanslag op den Duitschen legatieraad Von Rath blijkbaar niets geleerd.... Men moet inmiddels afwachten of de schuldigen ooit nog ontdekt zullen worden. In vele Fransche en Engelsche bladen is de opvat ting naar voren gebracht dat men den Münchenschen aanslag moet vergelijken met den Rijksdagbrand waarvan langzamerhand wel vaststaat dat hij niet op- rekening van de communisten geschreven moet worden, die er aanvankelijk van beschuldigd waren. De bladen die deze opvatting huldigen, wijzen er op dat niets geschikter is dan een aanslag op den Füh rer" om het Duitsche volk in de stemming voor een offensief te brengen, dat het wel heel onwaarschijn lijk is dat iemand in een zoo streng bewaakt huis als de Bürgerbraukeller" reeds lang van te voren een tijdbom kan neerzetten; en dat het een merkwaardigen indruk maakt dat niet alleen de Führer", maar elke Nazi-functionaris van eenige beteekenis de zaal vóór de ontploffing had verlaten. Volgens deze bladen behoeft niet Hitler-zelf den aanslag geënsceneerd te hebben; de aanslag zou ook een middel kunnen zijn waardoor de extremisten in zijn Partij gepoogd hebben hem tot agressief optreden te brengen. Tegenover deze opvatting (die voorshands op geen enkel bewijs steunt) kan gesteld worden dat deze aanslag in zekeren zin het binnenlandsche prestige 'van het regiem ondermijnd moet hebben. Want als het bijna mogelijk was, den Führer en de Ridders van zijn Tafelronde allen te samen het levenslicht uit te blazen, dan hapert er op het eerste gezicht iets aan de binnenlandsche bewakingsdienst. Of de Muze der geschiedenis ooit nog deze geheim zinnige historie zal ophelderen, dient men af^te wachten. Zij heeft al zoo veel te doen.... Het aanbod van goede diensten Vorige week Dinsdag hebben Koningin Wilhelmina en Koning Leopold tezamen den strijdenden mogendheden hun goede diensten aangeboden ter beëindiging van het conflict. Of men in Den Haag en Brussel erg optimistisch is geweest wat betreft het welslagen van deze oprechte poging tot ernstivan een strijd waarin de neutralen het steeds lastigen zouden krijgen, weten wij niet. Tot dusver waren de resultaten vrij mager. Velen, zoowel in als buiten Nederland, hebben hun adhaesie betuigd met de bemiddelings-poging. Onder de laatsten noemen wij de Scandinavische staatshoofden en koning Carol van Roemenië. Zij allen zijn ook geenszins gerust op wat de toekomst zal brengen.... Intusschen hebben ook het Fransche en Engelsche staatshoofd op het aanbod van goede diensten geantwoord. President Lebrun waardeerde dit aanbod ten zeerste, maar, zoo schreef hij, er moest een einde worden gemaakt aan daden van geweld en macht, welke sedert twee jaren alle plechtige verbintenissen ten spijt, en met schending van het gegeven woord, reeds drie Europeesche naties tot dienstbaarheid hebben gebracht en vernietigd en welke thans de veiligheid van alle volkeren be dreigen." Vrede was dus onmogelijk tenzij het aan Oostenrijk, Tsjecho-Slowakije en Polen aangedaan onrecht hersteld werd en deugdelijke waarborgen van politieken en economischen aard voor de toe komst, den eerbied voor de vrijheid van alle volkeren verankeren." Ook Koning George wees er op dat de vrede, werd hij thans gesloten, slechts het onrecht van sanctioneeren en dus het agressie-gevaar voor de toekomst zou vergrooten. Van de Duitsche regeering is Woensdagavond afwijzend antwoord binnengekomen. Von Ribbentrop beweerde dat het vredes-initiatief niet te Berlijn, maar te Londen en Parijs was afgewezen. Duitschland trof geen schuld, zeide hij, in de hoop aldus zijn moreele positie bij de neutralen te ver sterken door tot Frankrijk en Engeland het verwijt te richten dat zij voor de voortzetting van den oorlog verantwoordelijk zijn. Krijgsbedrijven Un dröle de guerre" heet deze oorlog in Frankrijk. In Engeland noemt men hem, met een woordspeling op den Boeren-oorlog: the borewar". Inderdaad, van de krijgsberichten-zèlf gaat al heel weinig spanning uit. Er gebeurt nauwe lijks iets aan het front dat de vermelding waard is. Plaatselijke overvallen, patrouilleeringen, enkele UN VIN EXCELLENT kruo brut luchtgevechten, verkenningen van het achterland (de Duitschers zijn deze week in slecht weer zelfs naar de Shetland-eilanden gevlogen) dat is alles. Het is duidelijk; de Generale Staf der Geallieerden wacht op den Duitschen aanval. Maar of deze dit jaar nog komt, is de vraag. Waar hij komt, weet niemand. En gingen geruchten, dat volgende week de aanval ingezet zou worden. Dan zou het in het Westen minder nevelig zijn. Bovendien zijn tegen dien tijd de verloven van vele Duitsche soldaten ingetrokken. Misschien dat dus volgende week de oorlog in volle kracht losbarst. Misschien ook niet. België, Balkan, groote Beer Belgiëis wat onrustig tegenwoordig. De Walen zijn fel pro-Fransch, en dat geeft de noodige wrijving. Deze week is dat weer gebleken bij de zitting van Kamer en Senaat waarin de resp. presidenten her kozen zouden worden. Er ontstond herhaaldelijk een enorm kabaal. De afgevaardigden gingen elkaar haast te lijf. Iets minder leut" zou geen kwaad kunnen, want met deze verwarde tooneelen is de democratie niet gebaat. En er wordt al zooveel gemompeld van autoritaire stroomingen in Belgische regeeringskringen ! Door al die ruzies schakelt het Parlement zich echter zelf reeds uit. Ook op den Balkan heerscht eenige beroering. Er wordt weer hevig geïntrigeerd. Italiëstelt al weken lang pogingen in het werk om een groot Balkanblok te vormen. Deze week werd bericht dat men in Rome een non-agressie-verdrag met Turkije en Grieken land op het oog had. Dit diplomatiek front dient in de eerste plaats om de positie van Italiëte ver sterken. Want niet slechts Duitschland, maar ook de Sowjet-Unie neemt op den Balkan een voorname plaats in. Italiaansche Lebensraum" blijft er nauwelijks over. Van de Sowjet-Unie gesproken: de groote Beer van Oost-Europa is weer wat dichterbij gekomen; zijn troepen hebben de Litausche garnizoenen be trokken. De druk op Finland wordt niet zwakker. De Finsche onderhandelaars zijn teruggekeerd. In Moskou hoopt men, naar bericht werd, dat Finland na enkele maanden wel murw zal zijn door de economische ontwrichting. De SowjetUnie heeft den tijd. ... Zij kan zich deze luxe permitteeren. \ iMETZSCO Amsterdam Den Haag UIT DE GROENE GRABBELTON EEN gedienstige hand zond ons uit het buiten land het Final Report" toe, dat de vroegere Britsche gezant te Berlijn, Sir Nevile Henderson, heeft opgesveld over de omstandigheden die tot de beëindiging van zijn zending naar Berlijn hebben geleid" to put it mildly", is men geneigd daar aan toe te voegen. Evenals enkele weken geleden bij een aankondi ging van het Britsche Blauwboek, moet ons hier de opmerking van het hart dat ook dit verslag van Sir Nevile Henderson getuigt van onbekendheid met zeer belangrijke factoren in de ontwikkeling van het nationaal-socialistische Duitschland. Hen derson en hij was zeker de eenige Engelschman niet! heeft in het nationaal-socialisme veel ge respecteerd: het z.g. herstel van het nationaal be wustzijn in het vernederde Duitschland, de bescher ming tegen de Sowjet-Unie, enz. Als tegenwicht, ook tegen Frankrijk, was een sterk Duitschland een vitaal belang voor het Britsche Rijk. Was het daar maar bij gebleven! Helaas, er heeft zich in Duitschland een streven ontwikkeld dat met de nationale zelfstandigheid van vele staten in strijd was. Het zoete" nationaal-socialisme werd opeens stout". Hoe kon dat gebeuren? H ET antwoord op deze vraag raakt het geheele ingewikkelde probleem van de oorzakelijkheid in de historie. Dat historische ontwikkelingen slechts n oorzaak hebben daarvan gaat geen historicus in de practijk uit. De geschiedenis moet veeleer be grepen worden uit parallel-loopende oorzakelijkheids-reeksen. Om het verloop der historie te be grijpen" kan men op zichzelf van ieder dezer reeksen uitgaan. Dat wil echter niet zeggen dat ze alle even belangrijk zijn, en een goed historicus zal zoo ver standig zijn, die reeks als zijn uitgangspunt te nemen waarvan in de practijk gebleken is dat zij veelomvattender, belangrijker is dan andere. In dien zin neemt men sinds een eeuw het sociale gebeuren vaak als uitgangspunt der geschiedschrijving. Niet aldus Sir Nevile Henderson. Hij ziet de ont wikkeling van het nationaal-socialisme bepaald door den persoon van den dictator en zijn raad gevers. Heeft hij goede" raadgevers, dan kan hij een zegen, heeft hij slechte", dan zal hij een vloek zijn. Hitler nu, heeft, aldus Henderson, in begin '38 zijn goede" raadgevers (Von Neurath, Von Blom berg en de generaals Fritsch, Beek enz.) verloren. Waardoor? Door het morganatisch huwelijk van Von Blomberg. In feite beweert Henderson hiermede dat als Von Blomberg nu maar niet met zijn huis houdster was getrouwd, Oostenrijk, Tsjecho-Slowa kije en Polen op het oogenblik nog als zelfstandige mogendheden zouden bestaan. De Duitsche expansie wordt hierdoor tot den rang van toeval" gereduceerd. De vraag of deze expansie niet in kiem in het geheele sociale program van de PAG. * DE GROENE No. 3259