AN EUROPA'5 KUNST Elijke taal des geestes onder de volken van Europa kunnen vormen, en al sinds eeuwen gevormd ?hebben. Beperken wij ons tot het laatstgenoemde, de kunst, dan zien wij, hoe op het gebied der muziek de kerkelijke toonkunst overal een zelfde vervor ming gegeven heeft aan de toch. zo verscheiden volkszang der naties. Vocale meerstemmigheid en contrapunt bloeien in Engeland en de Nederlanden gelijk de instrumentale in de Romaanse landen. Er komt een algemeen-Europese literatuur, die ondanks alle taalverschillen met gemeenschappelijke thema's de mythen der afzonderlijke naties voorgoed ver dringt. Romaanse en gothische bouwstijl verspreiden zich als een mode door heel de Westerse wereld; in overeenstemming daarmede de plastiek, terwijl meer nog dan uit de fresco's der kerkwanden een zelf standige schilderkunst zich ontwikkelt uit de allerwege ontstane miniaturen der kloosterlijke handschriften. Er zijn hele perioden in de geschie denis der kunsten, waarvan het gemakkelijker valt op morfologische gronden een indeling volgens de tijd, dan een volgens de landen van herkomst door te voeren. Maar zo gauw het bewustzijn van de persoonlijk heid begint te ontwaken, de feudale maatschappij samenschrompelt en uit de opkomende burgerij het individu naar een eigen ontplooiing begint te streven, krijgt ook de kunst in verschillende landstreken meer en meer een zelfstandig karakter, al blijven enge wisselwerkingen nimmer uit. Het is alsof in de Renaissance ook de naties steeds sterker hun eigen individualiteit gaan vertonen; en persoonlijkheid is specialisatie, is onvermijdelijke eenzijdigheid of zelfbeperking. De Nederlanden kunnen niet zozeer door koophandel en vrijheidsoorlogen in beslag worden genomen, of zij ontwikkelen zich nog tot een paradijs van kunstlievende musici en natuurlievende schilders. En terwijl de musici doodbloedden aan steriele schoolsheids, hun contrapuntische 'kunst door de Duitsers werd overgenomen en tot sublieme bloei opgevoerd, ontplooide zich de schil derkunst in deze landen tot dat wat in alle toe komende eeuwen voortaan onze nationale glorie zou worden: het rijke realisme van Rembrandt en zijn tijdgenoten. In een soortgelijk proces verdrongen in Italiëde dramatische muziek en de beeldhouw kunst de aanvankelijke zo sterk opkomende letter kunde, en de schilderkunst die zich iets beter in enkele grote figuren handhaafde. Maar het is geen toeval dat een Leonardo da Vinci niet allén schilder kon zijn. In de nieuwe bloeitijd zou Frankrijk het uitverkoren land van dichtkunst en vooruitstrevend proza worden; met, op het laatstgenoemde gebied vooral, Spanje gedurende vele eeuwen als een ernstige rivaal, totdat dit land met zijn overzees Imperium, dat slechts verenigen kon waar het onge naakbaar was, zich als een gulzige rijkaard tot stompzinnigheid toe volvrat aan de rijkdommen uit koloniale gebieden waar nooit de zon maar wel de cultuur der inboorlingen onderging. In Engeland ontwikkelde zich het drama tot ongekende hoogte, en uit het drama weer een nieuwe romankunst; in beide uitte zich op artistieke wijze de Britse realiteitszin, die ook met zulk een verwonderlijke zuiverheid werd overgeplant naar Noord-Amerika, een aparte wereld van tastende experimenten, die ook op het gebied der kunst nog alle mogelijkheden in zich bergt, en ons elke dag voor de grootste ver rassingen kan doen staan. p AADSELACHTIG in het licht van deze eeuw |\ is het Duitsland der musici, der lyrische dichters die hun aanverwante broeders zijn, der gemakkelijke adaptatie aan allerlei stromingen uit andere streken. Het onvermoeibaar vermogen op ieder gebied om over te nemen, zelfstindig verder te ontwikkelen en te vervolmaken, moest noodlottigerwijze samengaan met een overdreven accen tueren van oorspronkelijkheid, een streven naar autarkie, daar waar ternauwernood nog een natie in de eigenlijke zin des woords bezig was zich te vormen. En onderwijl konden de Scandinavische landen nog in kinderlijke half-slaap dromen tussen blauwe fjorden en groene bossen, blij in het aan vaarden, traag in het uitwisselen. En het grote Russische rijk, kon men het feitelijk in dit opzicht al tot Europa rekenen? Kan men het vandaag? Het beeld verliest aan klaarte, hoe verder men zich verwijdert van de oceanen, die de ruimste cultuurwegen schijnen, althans de ontvankelijkste gebieden omspoelen. Voor het overbrengen van kunst en cultuur is zelfs de Atlantische Oceaan een minder groot obstakel geweest, dan Kaukasus en Oeral, of zelfs de Alpen op een gegeven ogenblik. Het is dan ook niet zonder reden dat sommigen tegen woordig geneigd zijn te spreken van thalassische" cultuur versus tellurische"; het beweeglijke, ver anderlijke, snel-groeiende tegenover het statischconservatieve en afweren. De receptiviteit der kust-gebieden tegenover de weerbarstige besloten heid van het binnenland. Zijn dit geen factoren die zich ook zullen blijven doen gelden als de oude droom van een verenigd Europa ooit verwerkelijkt wordt? Wel is er ondanks alle kunstmatige grenzen en slagbomen, bij een steeds grotere cultuur-uitwisseling in Europa een onafwendbaar internationaliseringsproces 'der kun sten gaande; wel moet elke poging tot autarkie op het gebied der kunst tot verarming voeren. Maar de vijfentwintig eeuwen mensheidsgeschiedenis die wij enigermate kunnen overzien, zijn niet meer dan een dag van het Brahma-jaar waarin zich de werkelijk grote gebeurtenissen voltrekken. En zou een verenigd Europa geen gróte gebeurtenis zijn? Het schijnt nog veraf; maar de kunst althans geeft hoop. .. . Lou LICHTVELD fi/j DE AFBEELDINGEN Rechts boven : Crieksch mummie-portret uit Egypte impressionisme van twintig eeuwen her. Links onder: Christus-kop van het Gerokruis in den Keulschen Dom Expressionisme van 1000 jaar geleden Rechts onder: Terracotta-kop van Mazzoni Specimen van Renaissance-realisme tv tr'