Wetenschap De materie als brandstof Avonturen in het rijk der atomen DE menschheid is ruwweg in twee groote groepen te verdeelen: zij, die een hekel hebben aan formules en degenen, voor wie iets juist pas recht aantrekkelijk wordt, wan neer het in formules is uitgedrukt. De eerste groep zal in haar antipathie wel niet zoo ver gaan, dat zij ernstige be zwaren koestert tegen een formule, die zóó roerend is in haar eenvoud als E = m.c2. Toch zijn de consequenties van dit simpel-aandoende vergelijkinkje, dat ruim dertig jaar geleden door Einstein werd opgesteld in zijn relativi teitstheorie, zeer verdragend. Immers, wanneer E een zekere hoe veelheid energie voorstelt, m de massa van een voorwerp en c de snelheid van het licht, dan wil de formule niet min der zeggen, dan dat De Groene, die U thans leest en waarvan het gewicht welgewogen 80 gram bedraagt, geheel omgezet in energie, de respectable hoe veelheid van 800 millioen paardekrachturen zou opleveren, dus voldoende om een stad als Amsterdam eenige weken van electriciteit te voorzien. Einstein's formule, die langen tijd slechts van theoretische waarde was, kreeg onverwacht contact met de practijk, toen natuurkundigen, die zich bezig hielden met den opbouw van atoomkernen, ontdekten, dat een zwa re kern een haartje minder weegt, dan de samengevoegde deeltjes oor spronkelijk wogen. Een beetje materie bleek verdwenen te zijn en omgezet in energie, die nauw samenhangt met de bindingsenergie, welke tusschen de kerndeelen optreedt. Zij, die de wetenschap altijd wel mooi vinden, maar toch het mooist als zij geld in het laatje brengt, spitsten hun ooren. Wat een besparing, wan neer men, inplaats van een paar ton kolen te verbranden tot koolzuur en water, hetzelfde zou kunnen bereiken door een paar gram steenkool op te sto ken tot niets dan energie ! Waarlijk een Wells-achtig perspectief. Heeft echter de materie-stookinrichting wel grootere kansen op verwezenlijking, dan bijv. de Onzichtbare Man? DE ideale inrichting van zulk een materie-kachel zou die zijn, waarbij electronen, de uiterst kleine deeltjes welke in de atomen om de kern cirkelen, de gelegenheid kregen, zich te vereeniging met een ander soort, even groote elementairdeeltjes: posi tronen. Alsdan verdwijnen n electron n positron volkomen, doch er ontstaat energie en wel in den vorm van gamma straling. Het systeem heeft echter n, doch een zeer groot, technisch gebrek: zoo gemakkelijk het is, aan electronen te komen, zoo moeilijk krijgt men de beschikking over positronen. Want hun voorliefde voor electronen vieren deze niet alleen bot, wanneer zij daar mede den mensch een dienst kunnen bewijzen, doch altijd en overal, waar zij er kans toe zien. En overmits in alle materie electronen in practisch onbe perkte hoeveelheid ter beschikking staan, behoeven zij onder aardsche om standigheden niet lang op die kans te wachten, waardoor het proces aan menschelijke controle ontsnapt. Juist de neiging der positronen, electronen te schaken en dan, als energie vermomd met de noorderzon te vertrekken, heeft gemaakt, dat eerstgenoemde deeltjes pas werden ontdekt, toen de natuur kundigen met de zeden en gewoonten der electronen reeds behoorlijk ver trouwd waren. Wel had de Engelsche physicus Dirac hun bestaan voorspeld uit theoretische beschouwingen, doch hij vond minder geloof, dan met de waarzeggers, die uit sterren, kaarten of koffiedik werken, het geval pleegt te zijn. Maar de zooeven aangestipte bin dingsenergie der atoomkernen, kunnen wij die ons niet te nutte maken ? Zulk een proces zou eenige overeenkomst bezitten met de gewone stookmethodes: tusschen de koolstof- en waterstofatomen der gebruikelijke brandstof eenerzijds en die van de zuurstof, welke FA F. SINEMUS 20 Leidschestraat 22 AMSTERDAM C. GEKL OVERHEMDEN NAAR MAAT VAN Fl. 8.5°AF PRIMA COUPE EN AFWERKING EIGEN ATELIER Handschrift-Analyse ± 20 ongelinieerde regels in snel schrift m. handteekening. Opgave geboorte, nationaliteit, geslacht, beroep, te st. a. C. Adams, Aerdenhout. Strengste geheimh. Erv. uitgebr. on derzoek fl. 2.50. Giro 351908. Adverteeren, doet verkoopen! VOOR DE BETERE WOMXG TAPIJTEN TOONZALEN TE AMSTERDAM SINGEL 404 N.V. KON. VER. TAPIJTFABRIEKEN R DAM, A'DAM, DEVENTER, GRONINGEN VOOR HONDENLIEFHEBBERS Een sp/roo/neve/, een gebied van zeer hooge temperaturen waar kernreacties, als in dit artikel beschreven, plaats hebben Mevrouw C. P. BUNCKEL-DEKKINB Eig. Kennel of Joy heeft momenteel eenige snoezige ruwharige foxterrler-pups van 10 weken reutle ? 25.?, teefje ? 20.?. Ik zoek voor de glad. foxterrier pup van 9 weken van naar Indiëvertrekkende fam. plaatsing a ? 10.?Spoed SOENDAPLEIN 03 HAARLE9I TELEFOON 17810 de verbranding bewerkstelligt ander zijds, bestaan sterke aantrekkings krachten, die vrij komen, wanneer de atomen zich met elkaar vereenigen. Op overeenkomstige wijze kan men energie vrijmaken, doch in aanzienlijk grootere mate, door de deelen, die als bouwsteenen der atoomkernen optre den: protonen en neutronen, waartusschen ook aantrekkingskrachten be staan, zich met elkaar te doen vereeni gen. Protonen kan men zich gemak kelijk genoeg verschaffen; men kan daartoe gewone waterstof gebruiken, waarvan de atomen, zooals bekend, bestaan uit n proton als kern, waar omheen n electron cirkelt. Dit elec tron, dat slechts met een paar volt in het atoom vastzit, heeft geen stem in het kapittel bij kernprocessen, waar bij millioenen volts in actie zijn. Moeilijker echter is het, aan neutro nen te komen: in de gewone materie zijn deze deeltjes nu eenmaal reeds met protonen vereenigd en wij kunnen ze slechts daarvan scheiden, door zoo veel energie op te offeren, als onze materie-kachel kan leveren, afgezien van de verliezen. Het proces heeft dus evenveel kans van slagen, als het denk beeld dergenen, die de tank van hun auto met water willen vullen, overwe gende dat dit uit waterstof en zuurstof bestaat, doch die vergeten, dat voor de splitsing der bestanddeelen evenveel energie noodig is, als straks bij de ver branding van het gewonnen knalgas vrijkomt. ER is echter nog een systeem van materie-stookinrichting denkbaar: wanneer men zware atoomkernen op bouwt uit lichte, komt ook bindings energie vrij. Op zeer kleine schaal wordt dit proces reeds in het laborato rium toegepast, namelijk als methode, om aan zeer snelle alphadeeltjes, alias heliumkernen, te komen. Men beschiet daartoe het lichte metaal lithium met protonen, dus met waterstofkernen, die weggeschoten zijn met een paar honderdduizend volt en verkrijgt dan heliumkernen, die een snelheid bezit ten, overeenkomende met bijna 20 millioen volt. Men zou zelfs twee van die hypersnelle protonen krijgen voor elk toch betrekkelijk traag alphadeeltje, als en hier komt weer de maar" om den hoek kijken als elk verschoten projectiel inderdaad doel trof. De kernen zijn echter zóó klein, dat slechts n alpha-deeltje op vele hon derdduizenden in een kern terecht komt; de andere verliezen hun energie aan het electronensysteem van het lithium-atoom. Hetzelfde geschiedt met het meerendeel der gevormde protonen in de betrekkelijk zeldzame gevallen, dat een kernbotsing plaats heeft, ter wijl van deze deeltjes toch het spontaan voortgang vinden van het proces af hankelijk is. Konden wij de vorige ma terie-stookinrichting en het bezwaar, waarop zij strandde, vergelijken met het geval, dat wij eerst waterstof en zuurstof moesten bereiden uit water, de laatstgenoemde werkwijze zou dan daarop neerkomen, dat wij wel over het brandbare knalgas beschikken, doch gemengd met zulk een overmaat stikstof, dat het gasmengsel volkomen onbrandbaar is geworden. De Franschman Perrin, die het probleem der energiewinning uit kernreacties wiskundig heeft uitge werkt, is intusschen hoopvol gestemd ten aanzien van het inleiden van een kettingreactie in het radioactieve metaaluranium: door de atomen daarvan met neutronen te beschieten, zouden zooveel nieuwe snelle neutronen vrij komen, dat deze op hun beurt weder in staat zouden zijn, nieuwe atomen af te breken. De reactie moet zelfs, om haar het karakter van explosie te ontnemen, geremd worden; wanneer ongeveer 2 ton pikblende, een in de natuur voorkomend oxyde van ura nium, gemengd werd met 60 gram cadmium en 200 kilogram water, zou een geleidelijke energieontwikkeling plaats vinden. Ir. B. SWANENBURG PAG. 17 DE GROENE No. 3286