Historisch Archief 1877-1940
Uit de Keuken der beeldende kunsten
Bij Germ de Jong
NEE" zei Germ de Jong ,,ik denk er
maar niet aan, aan wat er nu allemaal ge
beurt, want ik begrijp 't niet, begrijp er
niemandal van. Alleen weet ik, dat die oorlog in
Holland mij zóó'n slag, zoo'n schok heeft gegeven,
dat ik er een heel ander mensch door ben geworden.
Dat werd tijd óók. En zoo zal ik wel tot een van de
weinige schilders hooren, die nu harmonisch door
werken al kan ik er mij verduiveld goed inden
ken als zij niet voort kunnen. ..."
Monter fluitende scharrelde hij dan weer door z'n
oud-belegen huis rond, om hier en daar een schil
derij van den muur te plukken, een pastei, en die
in zijn atelier vóór mij te poten tegen een stoel
met dat een beetje onverschillig verwonderlijke
gezicht, omdat hij daar nu dus zoo warempel zelf met
zijn werk te kijk stond voor in de Groene en vrijwel
onwennig. Want alle pose, al wat deze dingen ge
wichtig nemen is tegenover anderen, is hem even
vreemd als de bloeiende struiken in zijn tuin, die
ook bloemen krijgen uit zichzelf en er niet aan
denken hoe anderen, hoe hij, hun conterfeiter, die
vinden. Nee, Germ de Jong is zoo maar een zoekende
onrustige zwalker langs 's Heeren wegen, met zijn
gretige schildersoogen wijd open, omdat hij, naar
zijn aard, vindt, dat je alles wel kunt schilderen en
teekenen, als je maar in een goede bui bent. En
dan laat hij je zien, dat hij dit ook doet met al wat
hij zooal te pakken krijgt" op zijn dolagiën. Op
zijn omzwervingen, om te zwerven van zijn onge
durigheid weg onder het volk van allerlei slag,
dat hij tegenkomt op de landwegen, en soms in de
herbergen ontmoet, om er, gemeenzaam pratende
in een ieders stiel van doen, zijn eenzelvigheid aan
te vergeten.
Wel, en met dien oogst van indrukken gaat hij
dan weer binnen in Veldzicht", zijn ouderwetsche
bouwmanswoning, daar in Aagtdorp net als de
bijen, vol honing gezogen, naar hun korven en
hij zet 't neer op 't linnen of ook sleept hij er
haastig zijn ezel en schilderkist heen naar buiten
waar hij 't mooi heeft gevonden soms in n
drift voort, een heelen dag voort....
Ik heb wel gehoord, in uw Blaricumschen tijd,
dat u dan liefst bij nacht schilderde? . .
Och ja, dat waren die balsturige zenuwen.
Maar tegenwoordig ben ik blij als ik 'smorgens wak
ker word .... Want dan staat er altijd wel een ding,
waar ik noodig aan voort wil, of ik moet noodiger
nog werken in mijn moestuin aan de boontjes, sla,
wortelen, boerekool voor van 't winter. omdat
je toch pok je kost dient in te halen.... En soms
kan ik in eens niet doorgaan met zoo'n schilderij
Ook goed, want dan ga ik er fijn een detective of
iets anders, den grootsten onzin, bij zitten lezen
al lees ik 's avonds ook wel serieus tot ik weer eens
op kijk naar dat doek, en.... ho i dan weet ik 't weer.
Van den winter heb ik, in die barre kou, dit be
sneeuwde duinlandschap een heelen dag door afge
maakt. Vindt u 't mooi? des te beter. Ik heb er
twee geschilderd. Het eene heeft de vrachtrijder
hangen en nu rijdt hij een jaar lang m'n schilderijen
voor niets....
Al zijn 't, in de vier, vijf jaar, dat ik nu weer in deze
streek woon, eerst in Bergen en sedert hier, vooral
bloemen. Ja, vanzelf, meest schik ik ze in mijn
atelier, zoek ik 't uit zoo, uit mijn tuin.... Vindt
u ze verdroomd, fantastische bloemensprooken.
Ik kan 't niet helpen. En hebt u collega's van
mij mijn coloriet, maar vooral mijn teekeningen
hooren prijzen? Dat is erg pleizierig, dat is ver
wonderlijk vleiend en onverwacht.... van collega's!
In ieder geval weet ik, dat ik hier in dit huis, waar
ik nu 'n jaar of drie woon, 't hardste van mijn heele
leven gewerkt heb. Al heb ik in mijn Parijschen tijd
warempel ook niet stil gezeten. Maar is 't niet merk
waardig, dat ik in dit donkere land lichter geworden
ben dan in Frankrijk vanzelf, doordat ik mij hier
geestelijk lekkerder ben gaan voelen? Al was dat,
toen ik pas terug was in Amsterdam.... nou,
miserabel van onrust, in mezelf en met wat ik toen
toch maar wilde maken. Ga eens even mee, hier in
dit gangetje: is 't niet afgrijselijk, zooals ik toen
bezig was? .... Trouwens, de dingen, die ik uit de
Pyreneeën heb meegebracht dit hier, en dat:
die landschappen lijken op tooneeldecor, dat is
niet zuiver schilderachtig, 't wordt binnenhuis
kunst. Maar in Parijs ben ik weer gauw vrij geko
men van dien rommel.. .. En kijk hier: dit zijn
landschappen uit Zuid Frankrijk, dit uit Italië, uit
Spanje.... Nee, deze bloemen heb ik midden in
den winter uit mijn hoofd geschilderd, omdat ik
vanzelf geen geld had om ze te kopen. Ik zou dan
ook wel weer liever eens naar de Cöte d'azure of zoo
zijn getrokken, vanzelf er wel eens uit willen;
maar noodgedwongen blijf ik hier achter de
NoordHollandsche duinen en 'k vind 't er ook mooi....
Deze buurtschap uit Toledo is een historisch
schilderij geworden, 't Geval bestaat niet meer
sedert den burgeroorlog. En in onze duinstreek,
wat wil je? schilder ik veel wild. Dien dooden vogel
hier met de eierschalen, neergelegd op mijn palet....
Terwijl deze oude vrouw, van achttien jaar geleden
toch wel veel donkerder is van toon, niet waar ?
En dan hier mijn Fransche dichter, zoo'n
uitgebluscht mensch. In een uur had ik zijn kop er op.
Toen kon ik niet meer tegen die ellende. Hij dronk
zoo, was er door en door ziek van. Voor de handen
heeft een ander geposeerd, dien mantel heb ik er
vrij omheen gehangen.... Nee, in den laatsten tijd
heb ik tóch iets aan mijzelf gewonnen, dat vanzelf
lichter in je werk komt.... ook de rust.... En
wat ik gemaakt heb in mijn Duitsche periode, in
Berlijn, is te bedacht.... Hier uit dit huis, uit deze
streek, zullen ze me moeten wegbommen, anders
ga ik niet.
TOEN ik in deze woning kwam, ben ik begonnen
die hooge heg achter 't atelier te snoeien. Dan
die zwarte teer onder de triplex te betimmeren en
zeven maal heb ik de muren gewit. Tevoren had
Piet Wiegman hier gewerkt en mooie dingen ge
maakt, ook in zijn ceramiek. De muren van de gang
waren van onderen evengoed zwart geteerd. Ik ben
begonnen er de sterren van 't firmament in te
stippen, maar op den duur bleken er hiervan toch
te veel te zijn. Van die sombere keuken heb ik een
fleurige boerekeuken gemaakt, den grond besmeerd
met worsel in waterglas. En de kamerwanden alle
maal beplakt met wit papier, dat ik met een spons
hier en daar heb getint.... Alleen zou ik de zolde
ring van mijn atelier nog een paar meter moeten
opvijzelen, voor meer licht en om mijn ezel
hooger uit te kunnen schuiven....
Maar 't liefste is mij toch mijn tuin met die ge
kweekte en de aangewaaide wilde bloemen. Van
oude baksteen heb ik, slordig in de specie, die
muurtjes, die bakken gemetseld. Is dat in zijn ver
wildering niet prachtig? En toch hier en daar schei
dingen tusschen de vakken kleur daar onder dat
oude boomgaardje .... Hier pluk ik al mijn bloemen
uit voor mijn werk.
Wel zes maal nu al heb ik mijn landschap ge
schilderd ....
Geëxposeerd? Vaak, pastei, olieverf, zwarte
teekeningen. Ook in Parijs en elders in 't buiten
land; vroeger een paar keer bij Van Lier in Amster
dam, de Ronde brug, Hollandsche Kunstenaars
kring. In de collectie Boendermaker is veel van mij.
Maar deze dingen weet ik allemaal zoo precies niet
meer. Tot heden toe, das waar ook, geregeld in de
Oldedeel te Putten. Jaartallen uit mijn leven ben
ik allemaal vergeten.. .. In Friesland geboren
ja en hierdoor, mogelijk, laat ik niet gauw los, waar
ik aan bezig ben. Maar nu moet ik gaan eten. En
komt u dan nog eens terug.. .. zonder erg . .",
Boven : De schilder confronteert zijn we.rk met
de natuur.
Onder: Germ de Jong in zijn atelier.
/'u/,.':, Kr» /ii'Mlvi'i.1
F AG. II DE GROENE No. S19I