DE 'WONDERBAARLIJKE WERKING DER HORMONEN ER bestaan termen en begrippen, als daar zijn: hormonen, vitaminen, minderwaardigheidscom plex, en andere, die zóó zeer gemeengoed van de massa geworden zijn, dat een exact of naar exactheid strevend mensch, ze bijna niet meer in den mond durft te nemen. Waagt men het evenwel eens, naar Socratischen trant de menschen de beteekenis van n dezer ter men te vragen, dan blijken dikwijls de voorstel lingen zóó verward, of zóó vaag, dat het de moeite waard schijnt er een enkel kolommetje aan te wijden. Hormonen zijn producten van klieren met in terne secretie; wij kennen n.l. in het menschelijk lichaam tweeërlei klieren, zulke, die hun afschei dingsproducten naar buiten brengen, zooals de zweetklieren, de melkklieren en dergelijke (dat zijn de klieren met uitwendige secretie) en zulke, die hun producten direct in de bloedbaan brengen, zooals de schildklier, de bijnier e.a. Deze laatste noemt men klieren met interne secretie, ook wel endocrine klieren, en hun producten heeten, gelijk gezegd, hormonen. Een aantal klieren heeft zoowel een uitwendige- als een inwendige secretie, b.v. de alvleeschklier, waar een stoornis in de functie der intern secreneerende deelen, de suikerziekte doet ontstaan, welke deelen van de klier dus kennelijk een rol spelen in de suikerstofwisseling, doch waarbij het uitwendig sscreneerende deel zijn producten aan den darm afgeeft en voor de spijsvertering dient. De wetenschap, die zich bezighoudt met dei studie der hormonen, noemt men endocrinologie. ' Terwijl een tak van wetenschap als b.v. de bac teriologie practisch gesproken aan het brein van n geniaal mensch, Louis Pasteur, ontsproten is, heeft de endocrinologie zich slechts langzaam ont wikkeld door den arbeid van zeer verschillende vorschers, die tot ver uiténloopende takken van we tenschap behoorden. Het eerst is de hormonenquaestie aan de orde gesteld in 1851 en wel door Claude Bernard, toen hij het vermogen tot glycogeenvorming van de lever ontdekte en voor het eerst het wezen der in terne secretie" omschreef. Korten tijd later werd de interne secretie van verschillende klieren door onderzoekers als Basedow, Addison, Brown-Séquard ontdekt. De sensationeele mededeelingen van den 72-jarigen Brown-Séquard, die in de manlijke geslachtsklier een verjongingsmiddel meende gevon den te hebben, vormden (behalve de basis voor een eindelooze reeks mopjes over apenkliertjes" in alle humoristische bladen van Ie Rire" tot de Lustige Blatter") den grondslag voor de moderne endocri nologie. Een tweede keerpunt vormde de ontdekking in 1901 van het adrenaline, het product van de bijnier schors. Het woord hormoon" is afgeleid van het Grieksche woord hormaoo" (ik breng in beweging) en men kan het begrip hormonen" aldus definiëeren, dat zij chemische stoffen zijn, die elk hun oorsprong vinden op een bepaalde plaats, die altijd dezelfde is, in het bloed overgaan en elk op n of meerdere bepaalde organen invloed uitoefenen. Zij prikkelen deze organen tot bepaalde werkingen, brengen ze dus in beweging, vandaar de naam. DE hormonen nu blijken betrekkelijk eenvou dige chemische stoffen te zijn, vele hunner zijn dan ook reeds synthetisch in het laboratorium bereid, dus met uitsluiting van menschelijke of dierlijke cellen of organen. De chemie der cellen staat nog in haar kinder schoenen en wij weten heden ten dage nog zeer weinig omtrent de wijze, waarop de hormonen inwerken op de organen, die door hen geprikkeld worden. Over de wonderbaarlijke werkingen der hor monen zou niet een boekdeel, doch eenblibliotheek te vullen zijn. De eerste vrucht, die de endocrino logie afwierp, was een therapeutische; extracten van schildklier, eierstokken, manlijke geslachtsklieren, bijnieren enz. enz. bleken een geneesmiddel Restaurant DORRIUS N.Z. Voorburgwal b.h. Spui, Amsterdam PLATS DU JOUR EN A LA CARTE voor tal van ziekten, waarvan vele tot de ontdek king der hormonen ongeneeslijk waren, en enkelen tot dan toe doodelijk verliepen. Aan hoevelen de ontdekking van Banting: dat het intern secretische product uit de alvleeschklier, hetwelk later den naam insuline" kreeg, in staat was bij lijders aan suikerziekte, het bloedsuiker gehalte te doen dalen, het leven gered heeft, is niet te schatten. Het is hier niet de plaats, de enorme beteekenis van de endocrinologie voor de genees kunde, in het volle licht te laten rukken; hare con sequenties zijn nog niet bij benadering te overzien ! Beter geschikt voor leekenoogen is de toepassing, welke de hormonen hebben gevonden op een grens gebied der medische wetenschap: de kosmetiek. Of de hormonen ook een rol in de kosmetiek zouden spelen, en zoo ja welke, stond tot voor korten tijd nog te bezien. Zoo goed als elke koekebakker,, vitaminenrijk" op de waren schreef, wier verkoop hij zeer begeerde of ze nu vitaminen bevatten of niet, zoo goed ver sierde een etiket hormonencrême", hormonen masker" enz. verschillende kosmetische producten in een tijd, waarin de werkelijke waarde van een uitwendige toepassing van hormonen op zijn zachtst uitgedrukt nog problematisch was. De wetenschap staat echter niet stil en zoo lang zamerhand begint men een vermoeden te krijgen van de belangrijkheid der hormonen ook voor de kosmetiek. Tot de klieren, die zoowel een uitwendige- als een interne secretie bezitten, behooren ook de geslachtsklieren, manlijke, zoowel als vrouwelijke. Het inwendig gebruik van bepaalde hormonen uit de vrouwelijke geslachtsklieren, was reeds lang be kend bij de behandeling van plaatselijke overbeharing (vrouwenbaard), van hardnekkige puistjes in het gelaat bij jonge meisjes en bij tallooze andere huidafwijkingen. BETREKKELIJK nieuw is echter de plaatselijke uitwendige toepassing van hormonen. Dat ook deze toepassing nut kan hebben, is in sommige gevallen reeds onomstootelijk vast gesteld; in andere gevallen waarschijnlijk. Zeker is b.v. het nut van plaatselijke hormonen aanwending voor de ontwikkeling van de vrouwenborst. Het is mogelijk gebleken een duidelijke ver grooting van de borsten te bereiken, door een hor moon uit de vrouwelijke geslachtsklieren oesdrogeen" geheeten, in zalf vorm op de borsten aan te brengen. Wanneer wij weten, dat de huid in staat is, verschillende stoffen op te nemen, kan het ons niet verwonderen, dat een hormoon langs dezen weg werkzaam kan zijn. Van oestrogeen is boven dien bekend, dat het bijzonder goed geabsorbeerd wordt, door de huid zoowel als door de slijmvliezen. Voor de ontwikkeling van de vrouwenborst zijn zalven noodzakelijk, waarin een zeer hoog aantal eenheden van dit hormoon verwerkt is. Dergelijke zalven worden op medisch voorschrift in fabrieken voor pharmaceutische producten ver vaardigd. Een komische noot in deze geschiedenis is, dat de mannen, die met de vervaardiging van deze stoffen belast waren, na eenigen tijd naar een andere afdeeling moesten worden overgeplaatst. omdat het hormoon ook bij mannen werkzaam bleek, zoodat ook bij hen een even prompte als onmiskenbare zwelling van de borsten optrad ! De zwelling verdween zoodra zij op een andere afdeeling kwamen te werken. En hier hebben wij tevens de vinger gelegd op de wonde plek in deze behandeling: de resultaten zijn passagere; wanneer met de behandeling ge staakt wordt, verdwijnen zij. En zelfs dat zou zoo erg nog niet zijn, indien aan het continu gebruik van dergelijke zalven geen ander bezwaar ware verbonden dan de hooge kosten, men kent in de geneeskunde voorbeelden te over van dergelijke blijvende behandelingen, z.g. substitutie-therapieeën", waarbij een stof, die aan het lichaam ontbreekt," blijvend moet worden toegedient, insuline bij suikerziekte, lever bij bepaalde bloedziekten, ja, een bril bij brekingsafwijkingen van de lens, zij alle zijn voorbeelden van een sub stitutie therapie. Het is echter nog niet zeker, dat een voortdurende toepassing van oestrogeen op de huid zonder schade kan plaats vinden, proeven bij dieren althans wijzen in deze richting. Van Fransche zijde is in den laatsten tijd de uit wendige behandeling met hormoonpraeparaten ook beproefd bij overbeharing van het gelaat, wat in 60 "0 der gevallen met succes werd beloond (de inwendige behandeling was al lang bekend). Op tallooze, minder bekende terreinen der kosmetiek, beloven de hormonen diensten te zullen bewijzen. Het meest interessant is echter het feit, dat de laatsten tijd een brug wordt geslagen tusschen het rijk der hormonen en dat der vitaminen. Manlijk en vrouwelijk geslachtshormoon blijken n.l. chemisch af te leiden van cholesterol, een stof, die uit dierenhersenen bereid kan worden. Van cholesterol komt men tot ergosterol, en dit ergosterol, bloot gesteld aan ultraviolet licht wordt ge deeltelijk veranderd in vitamine D. Dit feit opent een wijd gebied van, het zij gezegd, louter specu latieve overwegingen. Bij muizen kan men n.l. kanker verwekken door middel van bepaalde, aan teer ontleende, koolwater stoffen. Deze kankerverwekkende koolwaterstoffen nu hebben een chemische factor gemeen met: niets anders dan: cholesterol, galzuren, en bepaalde vrouwelijke geslachtshormonen. Hier werpt de endocrinologie een aantal nieuwe vragen op voor de leer der kwaadaardige gezwellen: indien een galzuur, een hormoon in de reageerbuis kan worden omgezet in een kankerverwekkende stof, waarom dan niet in het menschelijk lichaam onder den invloed van n of andere stofwisselingsstoornis? Via het cholesterol nadert de studie der hormonen die der vitaminen. Injecties van het hormoon thyroxine (uit de schild klier) doen ratten in gewicht afnemen, dit kan gecompenseerd worden door injecties van het vitamine carotine (uit groenten). Ten overvloede zijn er ook reeds plantaardige hormonen ontdekt ! Bij planten is er natuurlijk geen sprake van een circulatiesysteem, dat vergeleken kan worden met den bloedstroom bij dieren, nochtans verloopt het hormonen mechanisme hier analoog. Het plantaardige groeihormoon" wordt in een zeker gedeelte van het organisme gevormd, dan naar een ander gedeelte getransporteerd, en oefent daar invloed uit op een specifiek physiologisch proces, als het groeiproces. Na de isolatie uit menschelijke urine van een groeibevorderend hor moon auxine werd een soortgelijke substantie, be kend als auxine b geïsoleerd uit maisolie. Wanneer auxine b bij jonge loten wordt gebracht, is het resultaat een zwelling van het weefsel, die zeer veel gelijkt op gezwellen veroorzaakt door pathogene micro-organismen. Russische onderzoekers beschouwen het bloeihormoon of florigeen als het sexueele hormoon van de plant en met behulp van dit hormoon is het mogelijk den bloei van planten te versnellen en planten, die in den regel niet bloeien, tot bloei te brengen. De studie der hormonen heeft in elk geval den medischen en physiologischen horizon voldoende verwijd om het woord te logenstraffen, dat haar grondlegger Claude Bernard uitsprak bij het aan vaarden van zijn ambt: La médecine scientifique, que j'aurai la mission de vous enseigner, n'existe pas." Was DE GROENE juist uitverkocht toen u er naar vroeg ? EEN GOEDE RAAD NEEM EEN ABONNEMENT! PAG. II DE GROENE No. 3292