en in de 5e klasse ook de nieten bevinden. Genoemd viertal nu bepaalt zich tot den uiteraard muisstillen arbeid van het toezien, controleeren en registreeren, wat niet gezegd kan worden van de zeven heeren van eerbiedigen leeftijd die vóór de tafel zetelen en die met goed recht de mannen van de daad genoemd mogen worden. Zij zijn links en rechts bij de trommels verdeeld in twee groepen van drie en n solist. Klaar ? .. .." roept de commies van de trekking en wie vervolgens met remeniscenties aan vele sportgebeurtenissen het signaal af !".... verwacht, zal zich bitter teleurgesteld gevoelen, want iets dergelijks blijft achterwege.' Maar op een teeken van den directeur nemen de ambtenaren die aan den buitenkant vlak bij de bussen zitten gelijktijdig uit elke bus n opgerold papiertje, dat zij oogenblikkelijk en automatisch aan de collega's een stoel verder overhandigen. Deze heeren schuiven er zonder een spier van hun gezicht te vertrekken het ijzeren ringetje af, dat zij in een antiek houten bakje op. hun schoot laten vallen en geven het nu ontvouwde papiertje op hun beurt weer door aan de twee andere heeren, de oplezers", die hun naam alle eer aandoen door de cijfermededeeling van het magische stukje papier luide maar op bescheiden toon te verkondigen. Dat wil zeggen: de oplezer van de nummertrommelkant komt rst aan de beurt en daarna de man van de prijzen. Zoo in den geest van: vier-duizend-zeven-honderd-drie en-twintig" .... gevolgd door de mededeeling: zeventig gulden", honderd gulden" of het minder melodieuze: niet".... En dat alles gaat in n dreun op dezelfde automatische wijze voort, totdat er een prijs van duizend gulden of meer wordt aangekondigd, in welk geval de stem luider klinkt en het gansche trekkingscollege, waaks als terriërs, de ooren spitst, waarop de zevende man, die anders beide briefjes op een vervaarlijke en kennelijk antieke liaspriemt, zijn beide'papiertjesplechtig overreikt aan den directeur, die ditmaal zoowel nummer als prijs nog eens opleest. Het grijpen uit de bus, het doorgeven, maar vooral het oplezen inspireert intusschen minstens vier personen tot pijnlijk nauwkeurige notities de nauwkeurigheid is in deze omgeving nu eenmaal tot hoogste deugd ver heven , te weten, de dame die de lijst voor het departement van finan ciën samenstelt en de heeren van de pers achter het zwart ijzeren hek aan de eenige perstafel in den lande waar gén letters maar alleen cijfers en nog eens cijfers aan het papier worden toevertrouwd, uit welke gegevens lutte le uren later het bekende dagbladlijstje van de loterij-trekking en de vermaarde blokjeslijst" gecomponeerd worden. Aldus, in a nutshell, de trekking van de Nederlandsche staatsloterij in een kil-somber huis waar duizenden ge lukkige oogenblikken geboren en evenvele financieele reputaties gevestigd worden. Of de goklust er door en na den oorlog in ons land minder op ge worden is? Jhr. J. P. A. de Jonge van Zwijnsbergen twijfelt er aan. Wat zoo hecht verankerd is vervaagt niet zoo gauw. Het zit er in bij de menschen en het gaat er niet gemakkelijk uit. De kan toren van de collecteurs en collectrices worden zeker niet meer zoo bestormd wanneer de nieuwe trekking op komst is, als dat vroeger gebeurde. Dat is een andere kwestie. Maar duizenden en nog eens duizenden blijven toch als het even kan hun gokje wagen, zelfs al hebben ze het een menschenleeftijd lang niet verder dan tot een eigen geldje gebracht. Iedereen blijft nu eenmaal hopen op de ton, nietwaar, al kan niet iedereen hem mee naar huis nemen".... RADIUM ALS WERELDKLOK SLECHTS weinigen is het bescho ren op meer dan n wijze be roemd te worden. Da Vinci is onsterfe lijk als schilder n als ingenieur, Napoleon als veldheer n als wetgever, Rossini en Werumeus Buning bezitten de dubbele faam van kunstenaarschap en culinair talent, doch dit zijn slechts enkele namen tegenover de zeer vele van hen, die op wel meer dan .én gebied belangrijk werk verrichtten, doch wier roem bij tijdgenoot of nageslacht slechts op een enkele praestatie is gefundeerd. Edmond Halley bij voorbeeld is bij de overgroote meerderheid slechts be kend doordat de komeet, die hij in 1682 waarnam, plichtsgetrouw in iyio terugkwam, zooals door hem voor speld. Het was overigens dezelfde komeet, die toen reeds in elk geval sedert meer dan 20 eeuwen om de 76 jaar gratieuzelijk haar staart langs het firmament ontplooid had. Halley intusschen verdient, even zeer als voor zijn veelomvattende astronomische waarnemingen, roem als vriend van Newton, wiens Principia" hij hielp voltooien en uitgeven, voor zijn poolexpeditie tot het ver richten van magnetische metingen en, tenslotte, omdat hij, toen vele geleer den begonnen in te zien, dat een al te letterlijke opvatting van het bijbelsche verhaal eener schepping in 6 dagen tot wetenschappelijke moeilijk heden leidde, de eerste werd, die den ouderdom der aarde op exacte wijze trachtte te bepalen, en wel uit het zoutgehalte der oceanen. Welk een geniale gedachte! De wordingsgeschiedenis der aarde is, als elke genesis, tevens een geschiedenis van verwording: de gesteenten, geboren uit het inwendige der aarde of uit de schoot der oceanen, worden geleidelijk een prooi van het stroomende water, dat wegslipt en oplost, van het schuren de ijs, van den wind, van hitte en koude, van levende wezens en van tal van andere erodeerende krachten, die mach tige massieven deeltje na deeltje naar de zeeën gevoerd hebben. Deze, hoewel zelve her- en derwaarts gestuwd in het spel der natuur, hielden toch steeds het chloor-natrium vast, dat haar eenmaal was toegevoerd. Reduceert men het probleem tot het deel sommetje: geraamde totale hoeveelheid keukenzout in de oceanen, geraamde hoeveelheid, die per jaar in de oceanen komt dan Vertegenwoordigt het quotiënt dus den ouderdom der aarde. Hoewel het vraagstuk zeer zeker niet zoo simplis tisch mag worden gesteld en het eerder neerkomt op tn vergelijking met vele onbekenden, dan op een een voudige deeling, toch geeft Halley's (later verbeterde) methode geen slordig resultaat: ruim 350 millioen 'aren, een bedrag in de orde van grootte van dat der modernste ouderdomsbepalingen. TALRIJKE onderzoekers hebben evenzoovele andere wegen inge slagen, om den leeftijd der aarde, danwei den duur van een langere of kortere periode uit haar geschiedenis, te bepalen: men ging uit van de snel heid, waarmede, naar men meende te mogen waarnemen, aardlagen wor den en werden afgezet, teneinde uit de dikte van een lagencomplex gege vens te kunnen putten over den duur der sedimentatie, men koos, omgekeerd, het tempo, waarin een bergland door erosie vlak geslepen werd tot uitgangs punt zijner berekeningen, men baseerde zich op de snelheid, waarmede de Niagara-waterval zijn bedding uitslijpt of op de speciale slibafzettingen van zich terugtrekkend landijs. Al deze en nog verschillende andere methodes moeten in nauwkeurigheid en betrouwbaarheid echter verre achter staan bij de ouderdomsbepalingswijze, die de moderne atoomtheorie en de kennis, welke zij ons verschaft heeft over het uiteenvallen van het radium, aan de hand heeft gedaan. Zooals bekend, is radium een lid van een uitgebreide familie van radio actieve elementen. Stamvader is het uranium, dat, na 4500 millioen jaren alpha-deelties te hebben uitgezonden, voor de helft is overgegaan in een ander soort uranium, die echter minder Methusalem-achtige ambities heeft: na goed drie weken is zij voor de helft veranderd in weer twee andere uraniumsoorten. Elk dezer is hoofd van een tak der familie; de eene loopt via een vijfde uraniumsoort, via ionium en via 9 soorten radium, welke ele menten halveeringstijden hebben, die varieeren van minder dan n tien duizendste seconde tot 2 millioen jaren, uit op lood, evenals de andere tak dat doet via tien radio-actieve elementen, die alle actinium heeten. In de moderne physica is het eene lood echter het andere nog niet: er bestaan ten minste $ verschillende elementen, die alle lood heeten; de verschillen schuilen intusschen uit sluitend in het atoomgewicht, dat 204, 206, 207, 208 en 210 kan bedragen. Het gewone lood, waaruit de pijpen bestaan, die samen gedeeld worden, met atoomgewicht 207.19, is een mengsel van eenige loodsoorten. De soort, die uit radium gevormd werd, competeert het atoomgewicht 206, die uit actinium 207, die uit thorium, het hoofd van weder een andere radio actieve familie, 208. Treffen wij in een mineraal lood aan met atoomgewicht 206, dan hebben wij de zekerheid, dat het via radium .uit uranium is gevormd. Wanneer wij nu weten, dat 1000 kg. uranium per jaar i/io miligram lood vormt, dan geeft de verhouding tusschen de hoe veelheid uranium en lood in een mine raal een onmiddellijke aanwijzing voor den ouderdom daarvan. Talrijke analyses van uraniumhoudende mineralen uit verschillende geo logische periodes zijn uitgevoerd; voor de oudste werd een leeftijd gevonden van 1600 millioen jaren. De lagen, waarin de eerste duidelijke sporen van levende wezens zijn aan te toonen, moeten volgens de radium-lood-methode een duizend millioen jaren jonger zijn; de tijd, waarin de steenkolen gevormd werden, ligt een kleine 4 millioen jaren achter ons en het is nog maar half zoo lang geleden, dat. die griezelige reuzenreptielen de heer schappij over de aarde voerden. Het blijft intusschen natuurlijk steeds mogelijk, dat nieuwe weten schappelijke ontdekkingen, ook wat betreft de ouderdomsschattingen der aarde, weer nieuwe gezichtspunten zullen openen. Bij den graad van over eenstemming, die de onderscheidene methodes opleveren, is het echter niet waarschijnlijk, dat er op de geraamde 2600 millioen jaar als leeftijd van het oudste stoJlingsgesteente, veel afge dongen zal behoeven te worden. Ir. B. SWANENBURG Afbeelding van de Collecte der Loterij op den Dam, 6 Juny 1763 PAG. 15 DE GROENE No. 3292