D EG ROENE AMSTERDAMMER OPGERICHT 1877 Redactie en Administratie: Keizersgracht 355, Amsterdam-C. Tel. 37964. Abonnement f. 10.?per jaar. Postrekening: 72880. Gem. Giro G 1000. Abonnementen kunnen met elk nummer Ingaan, doch alleen tegen het einde van een Jaargang, na opzegging vóór l December, worden beëindigd. 10 AUG. 1940 Geographie en geopolitiek l N de afgeloopen maanden is meermalen de op merking gemaakt, dat het toch zoo goed zou zijn, wandkaarten te maken van gomelastiek, ZGodat men niet telkens veranderingen in de teekeningen zou behoeven aan te brengen. Er blijkt uit, dat de geografen, die nu eenmaal met landsgrenzen hebben te rekenen, groote moeilijkhederi ondervinden, en de schoolgeograaf, leeraar en onderwijzer vooral weten bijna niet meer, wat zij hun kinderen van hun gloednieuwe, maar snel verouderende kaarten moeten vertellen. Moet Polen worden behandeld, Tsjecho-Slowakije, wat van Roemenië, hoe ziet Oost-Aziëprecies eruit, inderdaad, het aardoppervlak schijnt in politieken zin een ziedende chaos. Men poogt nu wel alles ge heel te bestudeeren volgens landschappen, dus on afhankelijk, van nationale grenzen, maar men voelt er zich toch niet lekker bij. De landsgrens biedt eenig didactisch vertrouwen en men kan haar zoo goed op de kaart volgen, wat met landschappen niet steeds het geval is, ten aanzien daarvan kan steeds eenige twijfel bestaan over grensgebieden. De mensch houdt zich veel bezig met de grenzen van de staten en de verklaring van het verloop daarvan, dus met de grootte en den horizontalen vorm van den staat. Is hier sprake van willekeur? Zijn de landsgrenzen toevallig ontstaan, ingegeven door de machtsverhoudingen van een bepaald oogenblik? Hoe komt het, dat sommige landsgrenzen zich gedurende reeksen van jaren uitzetten om dan plotseling weer in te krimpen, om soms zelfs geheel te verdwijnen? De geschiedenis doet allerlei con structies zien, monsterstaten als het zijn, van Alexander den Groote, China, nu Rusland, de Vereenigde Staten, Brazilië. Telkens weer pogen staten tot afronding te komen, volgens velen is een cirkelvormige staat een ideale staat, want hij heeft het grootste opper vlak bij de kleinste grenzen. Elke staat streeft on bewust naar een cirkelvorm, soms verbreekt hij dien vorm zelf en zoekt naar een verder liggend steunpunt, maar opnieuw ook weer wordt gepoogd tot aanvulling te komen tot een nieuweren groo teren cirkel. In dit streven wordt er wel eens te weinig mee gerekend, dat het relief van onze aarde niet vlak is, maar integendeel dat de oppervlakte vormen groote onderlinge afwijkingen vertoonen, waardoor een cirkelvorm toch niet de verwachte voordeelen biedt. Wij hebben zoo pas gezien, dat een bijna ideale staat naar zijn oppervlak gerekend, Frankrijk, mede door zijn terrein en zijn verschei denheid het onderspit heeft gedolven. Waardoor worden dan de grenzen der staten bepaald ? Is er systeem in, zoekt men naar natuurlijke grenzen, zboals rivieren, beekjes, zeeën, bergen enz. ? Soms is het inderdaad frappant, dat landsgrenzen met een bepaald gebergte samenvallen, maar de expan siedrang van Rusland eindigde toch niet bij den Oeral zoomin als die van Japan bij de Japansche Zee en de Oost-Chineesche Zee eindigde. In be paalde gevallen immers ging men er ook weer toe over rechte grenzen te maken, zooals in de Vereenigde Staten en in Australië. Neen, het is voor grenzen uitermate moeilijk schemata en andere richtlijnen vast te stellen. Toch bleef en blijft men naar een zekere orde in de grenzen der staten zoeken. Sommigen leggen daarbij den nadruk op de landsnatuur, anderen op den mensch en zijn werken en weer anderen op een combinatie van beide op natuur en mensch. Door den mensch er in te betrekken komt men een heel eind, maar men houde er rekening mee, dat een verklaring van de landsgrenzen dan nooit een eenvormige kan zijn, omdat menschengroepen evenals individuen nu eenmaal hun perioden van voor- en tegenspoed hebben. Men maakt klassificaties van staten, som mige alleen betrekking hebbende op het oppervlak, sommige alleen betrekking hebbende op het aantal personen in den staat, sommige op een verhouding van aantal tot oppervlak en sommige zelfs in een verhouding van aantal tot grenzen. Hoe grooter het oppervlak en hoe grooter het aantal, des te grooter zou volgens een bekend schrijver hierover, Supan n.l., het drukquotiënt worden en des te dynamischer zou een staat zijn. Hiertegen is aan te voeren, dat alle moderne groote staten eens klein begonnen zijn. Hun grootheid is het gevolg van veel strijd geweest en bovendien behoeft een groot aantal stellig nog geen activiteit te beteekenen. Er zijn staten geweest, waarin juist een groot aantal algemeene passiviteit beteekende en dan nog zijn er staten die op een niet agressieve wijze, de spanningen ontstaan door een gering oppervlak of een groot inwonertal trachten op te heffen door maatregelen waarbij de landsgrenzen in het moeder land geen rol spelen of zelfs kunnen spelen. Er zijn twee wetenschappen ontstaan, die zich met de struc tuur der staten, landsgrenzen en landschappen en met de dynamiek der staten rekening houden. De eerste is de zoogenaamde politieke aardrijkskunde of aardrijkskunde van de staten, de 2de is de Geopo litiek. Deze namen zouden misverstanden in het leven kunnen roepen. Men zou kunnen denken hier te doen te hebben met zuiver geographische wetenschappen. Immers de geografie heeft betrek king op de verschijnselen van het aardoppervlak, zooals vegetatie, dierenwereld enz., waarvan zij een verklaring tracht te geven. Welnu, de politieke aardrijkskunde en de geopolitiek, waarvan hier onder een nadere uiteenzetting zal volgen, houden zich in 't geheel niet bezig met het aardoppervlak. Landsgrenzen berusten op denkbeelden, op con venties en steeds weer zijn het krachten volkomen buiten de aardrijkskunde liggend, die over de lands grenzen beslissen en die telkenmale opnieuw be oordeeld moeten worden. De vaststelling van de grens van Roemeniëbijv. is heel wat anders dan de vaststelling van die van Suriname. In het eerste geval werken historische factoren, die een hartig woordje meespreken, in het tweede geval een denkbeeldige lijn voorloopig vastgesteld, die later nog wel eens gecorrigeerd kan worden. Wij zullen dat hieronder nader bezien, willen er nog slechts aan toevoegen, dat bedoelde wetenschappen feitelijk producten zijn van de Antropogeografie die den mensch en zijn handelingen ziet als een gevolg van natuurkundige omstandigheden. Dus eerst de natuur, het geografisch milieu, dat een bepaalden invloed heeft op den mensch en zijn werken en deze, reageerend, verandert dat milieu liefst door uitbreiding. Zuiver sociale invloeden hooren feitelijk in deze antropogeografie en dus ook in de politieke aardrijkskunde en de geopolitiek niet thuis. T)UDOLF Kjellèn is de eerste geweest, die het *V woord Geopolitiek" bezigde. Het begrip politieke geografie bestond reeds. Het was gefor muleerd door Friedrich Ratzel, in 1897, en hij bedoelde er mede, dat de relaties tusschen staat en grond opgespoord moesten worden en wel door de Staatswetenschappen. Kjellèn was een beoefenaar der staatsweten schappen. Hij meende, dat de politiek een empiri sche, dus op waarneming gegrondveste basis moest krijgen. Staten zijn meer dan rechtssubjecten. De geldende opvattingen waren, volgens Kjellèn, te beperkt. De perspectieven van de staat waren óf verlengstukken der historische ontwikkeling óf lagen verborgen in de metaphysica. Kjellèn volgde de inductieve weg en zoo kwam hij tot de overtuiging, dat de staten moeten worden opgevat als werkelijke organismen in biologische zin. ,,De nieuwe staatswetenschap", zegt hij, ,,is diep doordrongen van de overtuiging, dat het bij haar object om superindividuëele levende wezens gaat, die niet minder werkelijk zijn dan de afzonder lijke individuen, slechts ongelijk grooter en mach tiger in hun ontwikkelingsgang." Het hoofdwerk van Kjellèn heet: Der Staat als Lebensform", waaruit de biologische opvatting reeds dadelijk blijkt. De staten dus zijn objectieve realiteiten buiten en boven de individuen, maar tegelijkertijd in de individuen en naar hun aard vallen zij ook onder de grondwetten van het leven. Elke staat heeft 5 bestemmingen: ie. als Rijk', 2e. als huishouding; 36. als volk; 46. als gemeenschapsorgaan', 5e. als machts- of als rechtssubject. Dit zijn 5 elementen van dezelfde kracht, 5 vin gers aan een hand, die in vrede arbeiden en in de oorlog strijden. De linkervleugel van zijn leer is de Geopolitiek, die de staat bestudeert als een ruimtelijke grootheid, als een geografisch organisme. De rechtervleugel is de machtspolitiek en in het midden staat de demopolitiek, die de georganiseerde menschenmassa bestudeert volgens ras, spraak, karakteraanleg en religie. Tusschen geopolitiek en demopolitiek staat de economische politiek, die van politiek standpunt uit het volk in zijn productiestelsels onderzoekt, dat wil dus zeggen, de huishouding van de staat. Tusschen demopolitiek en machtspolitiek bevindt zich ten slotte nog de sociopolitiek, die zich richt op de betrekkingen, die er bestaan tusschen de ver schillende in organisaties vereenigde belangen groepen in de staat. De staat heeft alzoo 5 bestemmingen of elementen en eveneens 5 richtingen. Het gezamenlijke spel der krachten wordt beheerscht door de wet der harmonie". Harmonie is op elk der richtingen mogelijk. Wat de geopolitiek betreft, moet een harmonisch natuurgebied ontstaan, een geografisch individu. Op demopolitiek gebied bestaat harmonie, als de nationaliteit haar summum bereikt heeft, dit is als het volk volkomen gelijk gezind is. Op econo misch politiek gebied als autarkie bereikt is, op sociopolitiek gebied, als de socialiteit volkomen is, het gevoel van een harmonisch evenwicht in alle gerechtvaardigde cultuurbelangen, op machts politiek gebied, als lotjaliteit, een volkomen samen werking tusschen volk en bestuur. Volgens Duitsche geografen wordt het rneest gelet op de geopolitieke zijde van de leer van Kjellèn. Het werk van Walther Vogel: Das neue Europa und seine historisch-geographischen Grundlagen" is duidelijk door Kjellèn beïnvloed, met dien ver stande, dat Vogel politieke geografie en geopolitiek als identiek opvat. Hij spreekt van geopolitieke ligging", dit is de ligging van een staat in ver houding tot een politiek systeem; een staat, die hij als een tegenstelling tot een geophysische ligging stelt; de eerste biedt verwerkelijkingen, de tweede houdt slechts mogelijkheden in. De ontwikkelings mogelijkheden van een staat moeten in de geopoli tiek, dat wil zeggen in het milieu gevonden worden. Men is tot de conclusie gekomen, dat de beste omschrijving voor geopolitiek is : toegepaste politieke geografie. De geopolitiek is dus een kunstleer of toegepaste wetenschap. Zij dankt haar ontstaan mede aan het feit, dat de geografie zich tot zuiver wetenschappe lijke vraagstukken beperkt heeft. De resultaten der geografie werden door de politici toch niet in aanmerking genomen en aan de geografen werden hunnerzijds geen vragen gesteld. Slechts de ge schiedenis, niet de geografie gold als wetenschap pelijke basis der politiek. Slechts de Engelschen hebben, dank zij hun aloude verspreiding over de geheele aarde, dank ook zij de verbindingen van bijna elke familie met belangen in het buitenland, een natuurlijke politiek-geografisch verstand. Zeer bekend zijn de werken van Supan en Maul. Zij schreven beiden een Politische Geographie". Ook schreven in den laatsten tijd Oskar Peschel (Statenkunde), Alfred Kirchhof (die zich bezig hield met het begrip natie) en Theobald Fischer, die bekendheid verwierf door zijn studies over het Middellandsche zeegebied. In het algemeen mag geconcludeerd worden, dat de Geopolitiek gaandeweg aan beteekenis heeft gewonnen. Het zijn niet alleen de Duitschers, die er zich mede bezig houden, ook Engelschen, Ameri kanen en Franschen. Het werk van den Engelschman James Fairgrieve is zeer bekend. Het heet: Geografie en wereldmacht, een inleiding in de geo-politiek. Een soort van geloofsbelijdenis, is het werk van PAG. 3 DE GROENE No. 3294