Historisch Archief 1877-1940
De tragische liefde
van Anne Boleyn
IN 1514 trouwde Maria, de zuster van Hendrik VIII
van Engeland, overeenkomstig het verlangen
van haar koninklijken broeder, met Lodewijk XII
van Frankrijk. Ze was zestien jaar oud en werd
bemind door Brandon, hertog van Suffolk, een der
mooiste ridders van het hof des konings. Minder
om deze liefde te coupeeren dan om de politiek van
Ferdinand van Arragon te dwarsboomen, huwelijkte
Hendrik VIII zijn zuster uit. Zij vertrok naar
Frankrijk, door een kleinen hofstoet vergezeld en
in dien hofstoet bevond zich Anne Boleyn, ook
Bullen of Boulon genaamd, wier familie, van
Fransche afkomst, in Engeland tot rijkdom en adel
was opgeklommen. Haar vader was gezant van
Hendrik VIII aan het Fransche hof geweest. Men
fluisterde, dat hij deze benoeming te danken zou
hebben gehad aan de voorliefde van den jongen
koning voor lady Boleyn, de moeder van Anne.
Agnes Stickland getuigt van haar, dat zij schitterde
op alle bals en feesten, die het joyeuze begin der
regeering van Hendrik VIII opvroolijkten. Sanderus
verhaalt zelfs in zijn geschiedenis van de wording
der Engelsche kerk (gepubliceerd in het Latijn in
1585) dat Anne Boleyn een natuurlijke dochter
zou geweest zijn van Hendrik VIII, maar dit verhaal
heeft nooit ernstig geloof gevonden. Haar vader,
de Fransche gezant, was sir Thomas Boleyn, haar
moeder: Elisabeth Howard, een dochter van den
Graaf van Surrey.
In haar prille jeugd inspireerde de mooie Anne
den melancholieken dichter Thomas Wyatt. Zij
was nóg heel jong toen zij aan het gevolg van
koningin Maria werd toegevoegd. De brief, die zij bij
deze gelegenheid aan Sir Thomas schreef, wemelt
van de fouten. Ze verwacht: que la rene prendra
la peine de devisser a vecc de quoy me regoy bien
fort de peusser parier a vecc ung personne tante
sage et onnette cela me fera a voyr plus grante
anvy de contineur a parier bene franssais". Deze
taal is behalve incorrect ook naïef.
Toen Maria drie maanden later weduwe was en
naar Engeland terugkeerde, bleef haar jonge hof
dame in Frankrijk achter: zij trad in dienst bij de
echtgenoote van Frans I. Brantórne geeft geen
hoogen dunk over de deugd der jongedames, die
in dezen, overigens weinig eischenden hofdienst
leefden, maar het staat vast, dat de koningin van
Frankrijk weelde beneden ingetogenheid stelde,
hetgeen haren echtgenoot niet belette, vrijmoedig
te verkeeren met de dames van het hof. Later, toen
Hendrik VIII getrouwd was met Anne Boleyn,
schijnt Frans I zich te hebben laten ontvallen,
dat hij den koning van Engeland vóór was ge
weest.
Koningin Claude stierf Anne Boleyn ging over
naar het hof van Marguerite van Navarre, de zuster
van Frans I en schrijfster van den Heptameron.
Over de zeden aan dit hof loopen de meeningen tot
heden toe uiteen, wij weten alleen met zekerheid,
dat Anne Boleyn er de Fransche mode leerde, zoodat
zij bij haar terugkeer naar Londen den koning van
-lv *?
d N ..
^J ?
Engeland bekoorde door haar Fransche levendig
heid en opschik.
Sanderus, die haar een kwaad hart toedraagt,
beschrijft haar verschijning als volgt: Ze was
bruinachtig, mooi van gestalte, met een ovalen
gelaat, maar ze zag meestal bleek; een van haar
tanden stond verkeerd in de rij, aan haar rechter
hand had ze zes vingers, en haar keel was gezwollen
door struma". Wij kennen echter haar portretten
te goed, zooals die geschilderd zijn door Hans
Holbein en eenigen zijner leerlingen, om niet direct te
begrijpen, dat Sanderus haar met opzet leelijker
maakt dan ze was. Een schoonheid was ze niet,
maar wat men noemt lief om te zien", en levendig
van geest. Ze speelde luit en fluit, danste te goed
voor een eerbare vrouw" (gelijk de oude
Chateaubriant het uitdrukt), maakte gedichten en werd
door de dichters gevierd als een vrouw:
Whose eyes like twinkling stars in evening clear.
Het twinkelende van haar blik wordt altijd als
een bijzonderheid verteld door degenen, die haar
beschrijven, al drukken zij dit soms uit in minder
waardeerende woorden, bijvoorbeeld door te zeggen,
dat zij de vurige oogen scheen te hebben van een
wulpsche duivelin. Te Parijs gaf ze de mode aan:
te Londen moest ze dus een wonder van elegantie
lijken. Toen ze dan ook in 1528 aankwam in Enge
land, werd ze direct omgeven door aanbidders: de
dichter Thomas Wyatt werd verdrongen door den
jongen Thomas Percey, zoon van den rijken hertog
van Northumberland, doch ook deze moest zijn
charmante vooruitzichten laten varen, toen de
koning zelf, moe van zijn eigen kuische vrouw, en
verlangend naar een zoon, de algemeen bewonderde
Francaise" te zien kreeg.
Dit gebeurde op een gemaskerd bal te B.attersea,
ten paleize van kardinaal Wolsey, kanselier des
konings, in de weelderige schilderijenzaal van
Bridge House, later York House genaamd. Ze danste
eerst met Percey, doch de kardinaal kreeg opdracht
van den koning, hier een eind aan te maken en de
hertog van Northumberland ontving de vereerende
boodschap, dat Hendrik VIII hem als aanstaande
schoondochter Maria Talbot had toegedacht, een
dochter van den graaf van Shrewsbury. Anne Boleyn
werd wegens haar genegenheid voor Percey gestraft
met ontslag uit den hofdienst. Ze moest zich terug
trekken op haar kasteel te Hever in het Graafschap
Kent. ... op enkele mijlen af stands van de konink
lijke residentie te Greenwich. Ze begreep de bedoeling
van dezen maatregel niet en zwoer zich te zullen
wreken op Wolsey. Al spoedig was haar ballingschap
voorbij. Haar vader werd benoemd tot markgraaf
van Lockford en thesaurier van het huis der konings,
op denzelfden dag kreeg Anne Boleyn een diamanten
halssieraad, het eerste geschenk van Hendrik VIII.
Nu begreep zij, doch de liefde was voor haar zoozeer
niet een zaak des harten, dat zij het hoofd erbij
verloor, en ze las met kalm pleizier de sonnetten,
die Hendrik haar toezond. Begeerde de koning haar,
dan had hij den troon aan te bieden. Immers
uw bijzit verlangde de eerbare vrouw niet te worden,
uitsluitend uw echtgenoote", schreef Kardinaal
Pole later aan Hendrik VIII.
DE Vaticaansche Bibliotheek te Rome bezit
zeventien eigenhandige brieven van den
koning aan Anna Boleyn (helaas zijn haar antwoor
den verloren gegaan) en hieruit blijkt, dat hij zijn
verlangen niet bemantelde: toen ze werkelijk ver
stokt bleef, bood hij haar den troon aan vous
asseurant que dorénavan a vous seule mon coeur
sera dédié, désirant fort que Ie corps ainsi pouvoit,
comme Dieu Ie peut faire s'il luy plait a qui je
supplie une fois Ie jour ce fait".
Van nu af begon Hendrik VIII zijn actie om zich
te laten scheiden van Catharina van Arragon en
Wolsey, die aanvankelijk meende, dat er een geldig
motief zou worden gevonden, zag zich aldra ver
plicht, Anne Boleyn van Hendrik te vervreemden.
Hij zond den ongelukkigen dichter Wyatt op haar
af, maar de lauwerkroon bekoorde Anne minder
dan de diadeem en ze beloonde de trouw van haar
jeugdvriend alleen met cadeautjes.
De koning zette zijn plan door, benoemde Anne
Boleyn tot markiezin van Pembroke, gaf haar een
eigen gevolg en onderhandelde met Rome over de
echtscheiding. In Januari 1533 werd het geheime
huwelijk van Hendrik VIII met Anne Boleyn ge
sloten door Roland Lee, op 23 Mei sprak aarts
bisschop Cranmer tegen den zin van Rome de
echtscheiding uit; of juister: hij verklaarde het
eerste huwelijk van Hendrik VIII ongeldig; op
7 September bracht Anne Boleyn een kind ter
Hendrik VIII
wereld, de latere, beroemde koningin Elisabeth.
Het was maar een meisje. Hendrik had gerekend
op een troonopvolger ! Dezen tegenslag verdroeg
hij niet en van dit oogenblik dateert zijn verwijdering
van Anne Boleyn. Was de liefde bekoeld, ze sloeg
in haat over, toen het tweede kind van Anne een
zoontje, in 1535 dood ter wereld kwam. De koning,
verliefd geworden op Jane Seymour, trachtte zich
nu van Anne Boleyn te ontdoen.
Zocht zij elders de belangstelling, die Hendrik VIII
haar niet meer gunde ? of wilde zij haren gemaal den
prikkel der jalouzie doen voelen? Op 25 April
163$ werd een konkinklijke commissie van onder
zoek naar de particuliere gedragingen van Anne
Boleyn ingesteld. Haar vader, sir Thomas, kreeg
zitting in dit eigenaardige college. De koningin
werd beschuldigd van echtbreukige verhoudingen
met Brereton, Norris en Weston, drie officieren
van het hof, en met Smeaton, muzikant des konings.
Reeds drie dagen na het instellen der Commissie,
werd William Brereton, opgesloten in den Tower.
Anne kon haar onschuld betuigen, maar moeilijk
bewijzen (hoewel ook de bewijzen van het tegendeel
uiterst zwak waren). In het proces besliste echter
niet de argumentatie, doch de wil van den koning.
Sire" zoo schreef ze hem uit den Tower de
toorn van uwe Majesteit en mijn gevangenschap
zijn mij te vreemd, dan dat ik weten zou wat ik u
schrijven moet om mijzelve te rechtvaardigen. . . .
Indien het waar is, dat een oprechte bekentenis mij
redden kan gelijk gij hebt gezegd dan wil ik u
wel alles zeggen wat ik op het hart heb, maar uwe
Majesteit mag zich niet voorstellen dat zijn onge
lukkige vrouw zich zou laten misleiden tot de be
kentenis van kwaad, dat zij niet deed. Ik betuig u
de waarheid, die gij eischt. Zij luidt, dat nooit eenig
vorst een echtgenoote had, die trouwer was aan haar
verplichtingen, teederder voor haar gemaal
Geoordeeld te worden door eene rechtbank is al
wat ik verlang, mits het er niet een weze, waar de
beschuldigers op de plaats van de rechters zitten.
Laat men mij openbaar ondervragen, doch recht
vaardig: ik heb niets te bekennen, waarover ik mij
schamen moet".
Deze brief, die zoo voortgaat, nog twee bladzijden
lang, werd tusschen de papieren van Thomas
Cromwell gevonden en er is vaak getwijfeld aan de
echtheid, maar wat er in staat, komt met de monde
linge verklaringen van Anne Boleyn overeen,
voorzoover die door getuigen bewaard zijn. De officiëele
stukken zijn vernietigd.
Voor de rechtbank bleef zij kalm en koelbloedig:
toen het doodvonnis werd uitgesproken, riep zij:
o, mijn Schepper, Gij weet, dat ik dit lot niet
verdien."
Lord Bacon verhaalt, dat zij enkele uren voor
haar terechtstelling aan Hendrik VIII schreef :
Sire, ik dank u voor uw aanhoudende gunsten,
want van een hofdame hebt gij mij markiezin ge
maakt, van markiezin tot koningin verheven, en
van koningin maakt gij mij martelares."
Zij werd op 19 Mei 1536 onthoofd.
Op 20 Mei 1536 trouwde koning Hendrik VIII
met Jane Seymour.
Restaurant DORRIUS
N.Z. Voorburgwal b.h. Spui, Amsterdam
PLATS DU JOUR EN A LA CARTE
Anne Boleyn
PAG. 5 DE GROENE No. 3296